Canada: Kế hoạch đầu tư lớn vào R&D và giáo dục

Sau nhiều năm bị phàn nàn về cắt giảm ngân sách cho nghiên cứu, Chính phủ Canada đã thông báo kế hoạch gia tăng kinh phí đầu tư cho nghiên cứu và giáo dục, trong đó bao gồm các khoản đầu tư mới cho trí tuệ nhân tạo, cơ sở hạ tầng nghiên cứu và các khoản học bổng cho sinh viên. Kế hoạch được thông báo vào ngày 16/4 vừa qua, bao gồm 2 tỉ đô la Canada (tương đương 1,36 tỉ Euro) trong năm năm tới để xây dựng một cơ sở tính toán cho phát triển AI mới cho các trường đại học và công ty, thay vì tiếp tục phụ thuộc vào các cơ sở hạ tầng tính toán của Mỹ, cùng với một chiến lược về chủ quyền AI quốc gia. Khoảng 200 triệu đô la Canada được lên kế hoạch cho R&D về AI, dẫu các cơ quan phát triển vùng của Canada đã đưa AI vào nông nghiệp, công nghệ sạch, chăm sóc sức khỏe và sản xuất. Ottawa cũng lên kế hoạch mở rộng một hệ AI thử nghiệm trị giá 6,7 triệu đô la Canada để Bộ Giao thông có thể sàng lọc 100% hàng hóa qua đường hàng không để ngăn ngừa các mối đe dọa khủng bố tiềm năng và xây dựng một Viện nghiên cứu An toàn AI “để đảm bảo phát triển và sử dụng AI an toàn” cho nền kinh tế. Chính phủ cũng lên kế hoạch tiếp tục tài trợ cho Đối tác toàn cầu về AI, một sáng kiến mà Thủ tướng Trudeau khởi động vào năm 2019 với Tổng thống Pháp Emmanuel Macron với kỳ vọng sẽ phát triển được một đoàn kết toàn cầu về chính sách AI.

Tất cả các sáng kiến về AI phản ánh sự thật: đây là lĩnh vực mà nhiều nhà nghiên cứu Canada đã trở thành chuyên gia hàng đầu – dẫu nhiều người trong số họ đang làm việc cho các công ty Mỹ. Canada đã xuất bản nhiều bài báo về AI tính theo đầu người hơn bất cứ quốc gia nào trong nhóm G7, và giờ có hơn 140.000 người đang làm việc trong nền công nghiệp AI Canada.

Một thông tin vui về kế hoạch đầu tư năm năm của chính phủ quốc gia này là việc sẽ tăng các khoản học bổng cho bậc cao học, nghiên cứu sinh tiến sĩ và sau tiến sĩ.

Như vậy, các nhà nghiên cứu ở Canada đã nhận được hầu hết những gì họ mong đợi trong ngân sách liên bang năm 2024 của chính phủ. “Chúng tôi đang đầu tư 5 tỉ USD vào sức mạnh chất xám của Canada”, Bộ trưởng Bộ Tài chính Chrystia Freeland trong bài phát biểu của mình về ngân sách vào ngày 16/4. “Nhiều tài trợ cho nghiên cứu và học bổng sẽ giúp Canada thu hút thế hệ những học giả mới có khả năng làm thay đổi cuộc chơi”.

Các học viên cao học và nghiên cứu sinh sau tiến sĩ đã vận động để được trả lương cao hơn trong hai năm qua, thông qua một chiến dịch vận động mang tên Hỗ trợ khoa học của chúng tôi (Support Our Science). Họ yêu cầu tăng số tiền tài trợ, số lượng tài trợ của các suất học bổng do chính phủ cấp và nhận được nhiều hơn số họ yêu cầu. Học bổng cho học viên cao học sẽ được tăng 17.500 đô la Canada (tương đương 12.700 USD) đến 27.000 USD mỗi năm, học bổng của tiến sĩ từ 20.000 đến 35.000 USD sẽ thành một mức thống nhất hằng năm là 40.000 USD và lương cho postdoc sẽ gia tăng từ 45.000 đến 70.000 mỗi năm. Số lượng học bổng cho các học giả và scholarships and fellowships cũng được tăng lên theo thời gian, tăng khoảng 1.720 suất mỗi năm trong vòng năm năm.

“Chúng tôi rất hào hứng với khoản đầu tư mới đáng kể này, khoản đầu tư rộng rãi nhất với học viên cao học và postdoc trong vòng 21 năm qua”, theo nhận xét của Kaitlin Kharas, một nghiên cứu sinh tại ĐH Toronto, Canada, và Giám đốc điều hành của Support Our Science.“Điều này sẽ trực tiếp hỗ trợ thế hệ các nhà nghiên cứu mới”.

Chad Gaffield, CEO của Nhóm U15 các trường đại học hàng đầu Canada, ước tính vào cuối kế hoạch năm năm thì tổng mức các khoản tài trợ cho nghiên cứu có thể tăng lên 30% so với mức hiện nay, và mọi khoản học bổng có thể tăng lên một phần ba.

Nhiều học viên cao học từng cho biết, mức học bổng thấp buộc họ phải xem xét việc rời Canada để theo đuổi sự nghiệp khoa học, Kharas nói, vì vậy mà khoản tài trợ này giúp giữ các tài năng ở lại với quốc gia này. “Đó sẽ giúp chúng tôi thoát khỏi cảnh chảy máu chất xám và giúp chúng tôi thêm cạnh tranh trên sân khấu thế giới”, Chad Gaffield, nhà điều hành Nhóm U15 Các trường ĐH Canada (U15 Group of Canadian Research Universities), trụ sở ở Ontario, nơi ủng hộ chiến dịch vận động này.

Ngân sách này có dành một phần đáng kể cho nghiên cứu cơ bản. Có thêm 1,8 tỉ USD trong vòng năm năm để tài trợ cho ba hội đồng nghiên cứu liên bang như 400 triệu USD nâng cấp máy gia tốc hạt TRIUMF ở Vancouver, và nhiều hơn cho cơ sở nghiên cứu lớn và viện nghiên cứu khác trên khắp đất nước. Riêng về lĩnh vực trí tuệ nhân tạo ở Canada sẽ nhận được hơn 2 tỉ USD.

“Khoản ngân sách này thực sự đã nhấn mạnh vào việc trong thế kỷ 21, Canada đã quyết tâm phát triển thực sự dựa trên khoa học và nghiên cứu cơ bản”, Gaffield nói.

Ngân sách này cũng tạo ra một số thay đổi vào cách tài trợ cho khoa học được tổ chức ra sao. Thay vì 10 chương trình khác nhau cho các mức học bổng, với những mức độ khác nhau trong hỗ trợ, giờ sẽ chỉ còn lại một chương trình với ba mức – bậc cao học, nghiên cứu sinh tiến sĩ và sau tiến sĩ. Kharas cho rằng điều này làm đơn giản hóa hệ thống tài trợ.

Chính phủ cũng sẽ tạo ra một cơ quan tài trợ cho nghiên cứu “capstone” để điều phối tốt hơn công việc của ba hội đồng tài trợ và giúp tăng cường hợp tác quốc tế, nghiên cứu đa ngành và nghiên cứu theo các nhiệm vụ lớn”. Chính phủ sẽ tạo ra một Hội đồng Khoa học và Đổi mới sáng tạo, quy tụ các nhà lãnh đạo trường, viện, ngành công nghiệp và khối phi lợi nhuận để phát triển một chiến lược khoa học và đổi mới sáng tạo cấp quốc gia để hướng dẫn việc thiết lập ưu tiên và gia tăng tác động của các chính sách đầu tư quốc gia.

Một số người lo ngại về tương lai của các kế hoạch này khi cho rằng chính phủ của Thủ tướng Justin Trudeau có thể sẽ không sống sót trong kỳ bầu cử sắp tới vào năm 2025 và vì vậy bất cứ điều gì về một kế hoạch năm năm là suy nghĩ viển vông. Tuy nhiên, ngay cả như thế thì ngân sách trong năm nay vẫn là những khoản kinh phí lớn đã được lên kế hoạch và ít nhất các trường đại học và công ty ở Canada có thể thấy được số tiền lớn hơn đổ vào nghiên cứu và giáo dục ngay từ bây giờ.

Nguồn:

sciencebusiness.net, nature.com