Thuốc giảm đau không chứa opioid cho kết quả thử nghiệm lâm sàng hứa hẹn

Theo thông cáo báo chí của công ty Vertex Pharmaceuticals, hợp chất có tên gọi VX-548 cho thấy hiệu quả tốt hơn giả dược trong các thử nghiệm giai đoạn hai cho hai loại đau sau phẫu thuật. Kết quả này được cho là sẽ mở đường cho các thử nghiệm quy mô lớn hơn giúp đạt được sự chấp thuận của các cơ quan quản lý.

John Wood, nhà sinh vật học thần kinh tại Đại học College London, người đã nghiên cứu VX-548 cho biết: “Đây là một bước tiến lớn trong nỗ lực thay thế opioid với kết quả nghiên cứu và hồ sơ tác dụng phụ khả quan”.

Các loại thuốc giảm đau chứa opioid có tác dụng rất mạnh, nhưng cũng đi kèm nhiều tác dụng phụ không mong muốn, bao gồm khả năng gây nghiện cho người sử dụng. Đặc biệt, việc lạm dụng thuốc giảm đau chứa opioid đã và đang gây ra cuộc khủng hoảng opioid tại Mỹ. Theo số liệu từ Trung tâm Kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ, tổng số ca tử vong do sử dụng opioid quá liều, bao gồm opioid kê đơn là là 500.000 người, tính từ năm 1999–2019. Vấn nạn opioid cũng kéo theo nhiều cáo buộc nhắm vào các công ty dược trong năm 2020, khiến 4 công ty dược hàng đầu tại Mỹ phải bỏ ra 26 triệu USD phí giảng hoà. Tuy nhiên, cuộc khủng hoảng đồng thời cũng thúc đẩy cuộc đua tìm ra các loại thuốc thay thế an toàn hơn.

Các thử nghiệm gần đây được phát triển từ nghiên cứu các kênh natri trên bề mặt các tế bào thần kinh cảm thụ cơn đau, cho phép chúng phát ra các tín hiệu điện. Nav1.8 là một trong các kênh này, có vai trò quan trọng trong việc chuyển tiếp các tín hiệu của cơn đau qua các dây thần kinh khắp cơ thể đến tuỷ sống. Một số người sở hữu đột biến gen khiến Nav1.8 hiếu động hơn bình thường và gây cảm giác đau kể cả khi không bị chấn thương gì.

Các phương pháp giảm đau bằng cách chặn kênh Nav1.8 hoặc một kênh khác, Nav1.7 đã được chứng minh là rất khó. Bởi cấu trúc của hai kênh này gần như tương đồng với các kênh natri khác có vai trò điều khiển các chức năng sinh tồn của tim, cơ và não. Để đảm bảo an toàn, hợp chất giảm đau cần phải nhắm vào đúng kênh natri cần chặn và không được "vô tình" can thiệp vào các kênh quan trọng khác.

Vertex đã dành nhiều năm để phát triển các loại thuốc ngăn chặn Nav1.8 đặc hiệu cao, nhưng các ứng cử viên trước đó không thể tiến tới thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 3. Chẳng hạn, một hợp chất có tên VX-150, đã thành công trong ba nghiên cứu lâm sàng giai đoạn 2 nhưng không được đưa vào thử nghiệm quy mô lớn hơn, một phần do liều lượng quá cao của nó không phù hợp cho việc sử dụng lâm sàng.

Theo nhà khoa học thần kinh Stephen Waxman tại trường Y Yale, việc chứng minh hiệu quả của thuốc giảm đau cũng gặp phải nhiều thách thức. Chẳng hạn như những người có cùng một chẩn đoán cũng có thể cảm nhận cơn đau theo các cơ chế phân tử khác nhau, và từ đó ảnh hưởng tới phản ứng của họ trên cùng một loại thuốc thử nghiệm.

Hai thử nghiệm của Vertex giải quyết thách thức này bằng cách chọn các cơn đau hậu phẫu với chấn thương có thể lặp lại và được tiêu chuẩn hoá cao, bao gồm: phẫu thuật cắt bỏ biến dạng ngón chân cái (bunionectomy) và phẫu thuật cắt bỏ mỡ thừa vùng bụng (abdominoplasty).

Một thử nghiệm được thực hiện trên 274 người chuẩn bị phẫu thuật cắt bỏ tử cung, chia thành ba nhóm ngẫu nhiên sử dụng một trong 3 loại: thuốc giả dược, VX-548 hoặc một loại thuốc giảm đau được FDA phê duyệt có chứa hydrocodone opioid trong những ngày sau phẫu thuật.

Kết quả cho thấy những người sử dụng VX-548 liều cao nhất đã giảm đau đáng kể so với những người dùng giả dược. Liều cao nhất của VX-548 cũng vượt trội hơn so với giả dược trong một nghiên cứu tương tự trên 303 người sau khi phẫu thuật. Liều thấp hơn không cho thấy hiệu quả đáng kể về mặt thống kê trong cả hai thử nghiệm. Và dù hiệu quả cao hơn giả dược, quy mô nghiên cứu chưa thể so sánh trực tiếp hiệu quả của VX-548 với thuốc giảm đau chứa opioid. Hai cuộc thử nghiệm cũng không cho thấy tác dụng phụ nghiêm trọng từ VX-548.

Bên cạnh đó, các nhà nghiên cứu vẫn chưa thể khẳng định liệu VX-548 có hiệu quả với các cơn đau mãn tính phức tạp, chẳng hạn như đau dây thần kinh do tiểu đường hoặc bệnh thần bệnh thần kinh hay đau do viêm, hay không.

Vertex hiện có kế hoạch làm việc với Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) để đề xuất thử nghiệm VX-548 giai đoạn 3 đối với các cơn đau cấp tính, dự kiến ​​sẽ bắt đầu vào cuối năm nay.