Não người vẫn sản sinh tế bào mới khi đã 90 tuổi

Con người có thể tạo ra các tế bào não mới kể cả khi đã qua 90 tuổi, nhưng việc sản xuất các tế bào thần kinh mới giảm mạnh ở những người mắc bệnh Alzheimer, ngay cả khi bệnh mới ở giai đoạn đầu.

Bệnh Alzheimer là một bệnh lý về não tác động đến trí nhớ, suy nghĩ và hành vi. Bệnh Alzheimer trầm trọng hơn theo thời gian và cuối cùng gây tử vong. Mặc dù các triệu chứng có thể rất khác nhau, nhưng vấn đề đầu tiên mà nhiều người nhận thấy là tính hay quên nghiêm trọng đến nỗi ảnh hưởng đến khả năng hoạt động của người bệnh khi họ ở nhà, tại nơi làm việc hay trong cuộc sống. Những triệu chứng khác bao gồm lú lẫn, đi lạc ở những nơi quen thuộc, để đồ đạc không đúng chỗ và gặp khó khăn khi nói và viết. Cho đến thời điểm này không có xét nghiệm đơn lẻ nào có thể chứng minh một người mắc bệnh Alzheimer, việc phát hiện Alzheimer chủ yếu phụ thuộc vào chẩn đoán của bác sĩ.

Những phát hiện này có thể giúp các bác sĩ chẩn đoán Alzheimer ở giai đoạn sớm hơn và xác định những người có nguy cơ mắc bệnh cao nhất Những người này có thể hưởng lợi từ việc tập thể dục và các can thiệp sớm khác để thúc đẩy sản xuất tế bào não mới.

Đây là phát hiện mới nhất về một vấn đề đã gây tranh cãi trong giới thần kinh học trong nhiều thập kỷ. Một số nhà thần kinh học tranh luận rằng con người đã có đầy đủ các tế bào não khi họ đến tuổi trưởng thành, trong khi những người khác cho rằng các tế bào thần kinh mới vẫn sinh ra khi tuổi già.

Nghiên cứu mới có thể giúp giải quyết tranh cãi này, các nhà khoa học ở Tây Ban Nha đã tiến hành kiểm tra trên mô não được hiến bởi 13 người chết ở tuổi từ 43 đến 87. Tất cả đều có thần kinh khỏe mạnh trước khi chết.

María Llorens-Martín, nhà thần kinh học tại Đại học Madrid và là nhà khoa học cao cấp trong nghiên cứu, đã tìm thấy rằng các bộ não khỏe mạnh đều chứa các tế bào thần kinh mới sản sinh, nhưng số tế bào mới giảm dần theo tuổi tác. Giữa hai độ tuổi 40 và 70, số lượng tế bào thần kinh mới sản sinh phát hiện được trong phần não nghiên cứu đã giảm từ khoảng 40.000 đến 30.000 mỗi milimét khối.

Các tế bào mới được sinh ra trong một phần của bộ não, gọi là hồi răng (dentate gyrus). Nó là một phần của hồi hải mã (hippocampus), đóng vai trò quan trọng trong học tập, trí nhớ, tâm trạng và cảm xúc. Việc giảm dần các tế bào não mới dường như đi đôi với sự suy giảm nhận thức khi về già. Phát hiện này gợi ý rằng ở tuổi trung niên, mỗi năm số nơ-ron mới được tạo ra ở hồi răng ít hơn khoảng 300 nơ-ron trên một milimét khối so với năm trước.

Nghiên cứu, được công bố trên tạp chí Nature Medicine, cho thấy một phần lý do các nhà khoa học không đồng ý về việc liệu bộ não trưởng thành có tạo ra tế bào thần kinh mới hay không là do các xét nghiệm và xử lý mô khác nhau sẽ cho ra các kết quả khác nhau. Llorens-Martin cho biết: "Trong cùng một bộ não, chúng ta có thể phát hiện rất nhiều tế bào thần kinh chưa trưởng thành hoặc không có tế bào thần kinh chưa trưởng thành tùy thuộc vào quá trình xử lý mô."

Sau khi nghiên cứu mô não khỏe mạnh, các nhà khoa học đã tiếp tục xem xét bộ não của những người được chẩn đoán mắc bệnh Alzheimer trước khi chết. Lần này, các nhà nghiên cứu đã phân tích mô não từ 45 bệnh nhân ở độ tuổi từ 52 đến 97. Tất cả đều có tế bào não mới sản sinh trong hồi răng, bao gồm cả người 97 tuổi, trường hợp già nhất có thể quan sát được sự sản sinh tế bào thần kinh mới cho đến nay.

Nhưng các bệnh nhân Alzheimer có sự hình thành tế bào não mới vẫn có những khác biệt rõ rệt so với bộ não khỏe mạnh. Ngay cả trong giai đoạn sớm nhất của bệnh, não của họ chỉ có từ một nửa đến ba phần tư số nơ-ron mới sản sinh so với những người khỏe mạnh.

"Điều này rất quan trọng đối với lĩnh vực bệnh Alzheimer vì số lượng tế bào bạn phát hiện ở những người khỏe mạnh luôn cao hơn số lượng được phát hiện ở những bệnh nhân mắc bệnh Alzheimer, bất kể tuổi tác", L Lensens-Martín nói. "Phát hiện này cho thấy một số cơ chế độc lập, khác với lão hóa sinh lý, có thể khiến số lượng tế bào thần kinh mới sản sinh giảm đi". Bà cũng cho biết nghiên cứu này chỉ có thể được thực hiện nhờ sự hào phóng của những cá nhân hiến tặng bộ não của họ cho khoa học.

María Llorens-Martín còn cho biết, quét não một ngày nào đó có thể phát hiện các tế bào não mới hình thành và nhờ đó chẩn đoán Alzheimer trong giai đoạn sớm nhất. Nếu các kết quả nghiên cứu về động vật gặm nhấm là tương tự trên người, những người có nguy cơ mắc Alzheimer cao nhất có thể cải thiện tình hình bằng cách tập thể dục, giao tiếp xã hội và kích thích nhận thức.

Sandrine Thuret, người đứng đầu phòng thí nghiệm thần kinh và sức khỏe tâm thần tại Đại học King, London, cho biết bài báo này là "rất đúng lúc" và "cung cấp một bằng chứng mạnh mẽ về sự phát sinh tế bào thần kinh mới xảy ra ở hồi hải mã của người trưởng thành."

Thuret cho biết bệnh Alzheimer sẽ không được chữa khỏi bằng cách khôi phục sự phát sinh thần kinh một khi quá trình này đã bị ảnh hưởng. Nhưng bà nói thêm rằng có tiềm năng trong việc sử dụng việc sản sinh các tế bào thần kinh mới như một dấu hiệu cho bệnh Alzheimer trước khi nó phát triển đến các giai đoạn sau. "Thật tuyệt vời nếu bạn có thể ngăn ngừa hoặc trì hoãn các triệu chứng nhận thức của Alzheimer trong một vài năm bằng cách duy trì sự phát triển thần kinh," bà nói.