STEM là tương lai, khai phóng là mãi mãi

Nhưng theo Tim Marshall, hiệu trưởng và giám đốc học thuật của The New School, một trường đại học nghiên cứu ở TP New York, STEM có thể là tương lai nhưng giáo dục khai phóng mới là mãi mãi. Dưới đây là lược thuật bài viết của ông về quan điểm này.

Giáo dục khai phóng có thể hiểu là giáo dục tổng quát, cung cấp cơ hội tiếp cận nhiều lĩnh vực học thuật và nhiều chiến lược học tập, bên cạnh chương trình học chuyên sâu trong ít nhất một lĩnh vực học thuật nào đó.

Nhiều doanh nhân hàng đầu trong các lĩnh vực kinh doanh truyền thống ở Mỹ tốt nghiệp từ các trường đại học khai phóng. Chuyên ngành văn học và triết học cũng thường xuất hiện trong hồ sơ của cả nhiều doanh nhân công nghệ cao. Reid Hoffman – người sáng lập LinkedIn – cho rằng sự thành công của mình một phần là do theo học thạc sĩ về triết học tại Đại học Oxford (Anh).

Caterina Fake và Stewart Butterfied – những người đồng sáng lập của Flickr và Hunch – đều có bằng cử nhân và thạc sĩ về triết học; nhà đầu tư “thiên thần” Chris Dixon cũng có bằng cử nhân và thạc sĩ về triết học; Susan Wojcicki, giám đốc điều hành của Youtube, đã tốt nghiệp chuyên ngành lịch sử và văn học. Jack Ma, giám đốc điều hành của tập đoàn thương mại điện tử Alibaba tại Trung Quốc, tốt nghiệp chuyên ngành tiếng Anh.

“Sự kết hợp bấy lâu nay giữa giáo dục khai phóng và việc đào tạo 4 năm trong các trường đại học đã trở nên lỗi thời trước sự trỗi dậy của mạng lưới thông tin toàn cầu (World Wide Web). Bây giờ nó giống như một hóa thạch đang vỡ vụn”, Andrew J. Coulson, cựu giám đốc Viện Cato (Mỹ), cho biết.

Trong các vòng bầu chọn ứng cử viên của Đảng Cộng hòa Mỹ ra tranh cử Tổng thống Mỹ hồi năm 2016, ứng cử viên Marco Rubio tuyên bố rằng thợ hàn kiếm được nhiều tiền hơn các triết gia. Theo nhà đầu tư công nghệ Marc Andreessen, sinh viên tốt nghiệp mức trung bình trong những ngành học như tiếng Anh sẽ chỉ kết thúc làm việc trong một cửa hàng bán giày.

Sự suy giảm giá trị của bằng cấp trong chương trình giáo dục khai phóng hiện nay phần nào phản ánh chi phí gia tăng của giáo dục đại học đang gây áp lực rất lớn cho các gia đình, cũng như mức thu nhập lúc mới ra trường. Ví dụ, sinh viên học ngành khoa học máy tính có thể tốt nghiệp với mức lương khởi điểm có sáu chữ số, nhưng cùng mức học phí đó, nếu bạn theo học ngành văn học Anh thì may ra kiếm được công việc trợ lý biên tập với mức lương khởi điểm 32 nghìn USD.

Xã hội thậm chí còn nhìn nhận rằng học văn chương, lịch sử, chính trị, triết học, và xã hội học là lãng phí hoặc vô nghĩa. Thay vào đó, tất cả chúng ta nên học các kỹ năng như lập trình, tiếp thị kỹ thuật số và phát triển web.

Nhưng đó không phải là hướng mà thế giới nên lao vào. Các yêu cầu về nghề nghiệp đang thay đổi rất nhanh chóng trong thế giới thực. Những bài giảng được cho là phù hợp trong năm đầu ở trường đại học gần như trở nên lỗi thời sau khi sinh viên tốt nghiệp. Một nền giáo dục thiên về kỹ thuật có thể thực hiện lời hứa ngắn hạn (một công việc), nhưng nó tiềm ẩn nguy cơ lâu dài, đó là sinh viên không được chuẩn bị tốt cho sự thay đổi liên tục. Thay vì dạy cho sinh viên những kỹ năng hẹp, chúng ta cần chuẩn bị cho họ những kỹ năng để suy nghĩ, giao tiếp, hợp tác, thiết kế, và làm chủ tương lai.

Xã hội đang ở trong giai đoạn chuyển đổi. Do sự xuất hiện của machine learning (học máy), AI (trí thông minh nhân tạo), những đột phá trong công nghệ sinh học, sự hiểu biết của chúng ta về những gì liên quan đến con người đang được xem xét và đánh giá lại.

Vấn đề then chốt nhất mà chúng ta phải đối mặt không phải là những đột phá mới nhất trong công nghệ, mà là suy nghĩ về tác động của những đột phá này. Cách tiếp cận giáo dục khai phóng giúp người học đặt ra những câu hỏi quan trọng về con người trong bối cảnh khoa học, kỹ thuật thay đổi nhanh chóng. Ví dụ, AI sẽ thay đổi cách chúng ta sống và định hình thế giới như thế nào. Làm thế nào để AI và con người làm việc, học hỏi và sống cùng nhau? Vai trò của AI đối với cuộc sống thành thị và nông thôn. Nó sẽ thay đổi cách chúng ta tiếp nhận các dịch vụ cơ bản và trải nghiệm thế giới xung quanh như thế nào?

Những người hoạt động trong lĩnh vực STEM có thể nghiên cứu làm thế nào để tạo ra những công nghệ mới, nhưng những người trong môi trường giáo dục khai phóng đang học cả cách sống với chúng.

Khả năng hiểu được những khó khăn và cơ hội hiện diện trong suốt thời gian chuyển đổi là một chìa khóa quan trọng. Điều này đòi hỏi cái nhìn sâu sắc, năng lực phản tư, và sự nhạy bén trong kinh doanh – tất cả những phẩm chất này được giảng dạy trong giáo dục khai phóng. Việc nhận thức được các vấn đề liên quan đến chính trị, xã hội, lịch sử và triết học không chỉ là dấu hiệu của một nền giáo dục khai phóng mà còn là tiền đề cho việc học tập suốt đời.