Tên loài mới được đặt theo tên dân tộc H'mông, để tri ân những người dẫn đường bản địa đã đồng hành cùng các tác giả trong quá trình thực hiện dự án bảo tồn các loài lưỡng cư tại Fansipan từ năm 2017 tới nay.
Một sinh vật có lớp da sáng lấp lánh trườn dọc theo lòng suối khô trên dãy núi cao nhất Việt Nam. Có lẽ vẻ ngoài rực rỡ của nó đã
thu hút sự chú ý của một nhóm các nhà khoa học đang đi thực địa vào những khu rừng trên đỉnh núi Fansipan để tìm hiểu về các loài bò sát và lưỡng cư đang bị đe dọa. Họ nhận ra đây rất có thể là một loài rắn mới chưa từng được ghi nhận.
Trong công bố “A new species of the genus Rhabdophis Fitzinger, 1843 (Squamata: Colubridae) from the Hoang Lien range, northwest Vietnam”
được đăng trên tạp chí phân loại động vật quốc tế Zootaxa vào ngày 7/9 vừa qua, ThS. Nguyễn Thành Luân (Tổ chức Indo-Myanmar Conservation) và nhà bò sát học Daniel Kane (Hiệp hội Động vật học Luân Đôn - ZSL) cho biết lúc bấy giờ thực ra họ đang tìm kiếm ếch, nhưng khi trở về lán nghỉ, họ và hai người H'mông hỗ trợ đã lập tức ấn tượng với một con rắn nhỏ màu xám hồng ánh kim. Các nhà nghiên cứu đã xem xét con rắn và nhận ra nó “không khớp với mô tả” về bất kỳ loài nào đã biết.
Theo đó, sau thời gian tiến hành nghiên cứu, các nhà khoa học đã công bố về một “loài rắn mới được phát hiện tại khu vực núi cao Vườn Quốc gia Hoàng Liên, tỉnh Lào Cai, dựa trên một mẫu vật đực trưởng thành”. Họ đặt tên loài này là rắn hoa cỏ H'mông (H’mong keelback snake), tên khoa học là Rhabdophis hmongorum. Tên loài được đặt theo tên dân tộc H'mông, để tri ân những người dẫn đường bản địa đã đồng hành cùng các tác giả trong quá trình thực hiện dự án bảo tồn các loài lưỡng cư tại Fansipan từ năm 2017 tới nay.
Đây là một phần trong khuôn khổ hợp tác giữa Vườn Quốc gia Hoàng Liên (Trung tâm Cứu hộ, bảo tồn và Phát triển sinh vật Hoàng Liên), Hội động vật Luân Đôn, Tổ chức Indo-Myanmar Conservation và Bảo tàng Quốc gia Úc nhằm nghiên cứu và bảo tồn các loài lưỡng cư và bò sát tại dãy Hoàng Liên giai đoạn 2022-2027.
Loài rắn mới này được mô tả ở độ cao 2.600 m đỉnh núi Fansipan, tỉnh Lào Cai. Đây là loài thứ 32 trong giống Rắn hoa cỏ Rhabdophis trên thế giới và là loài thứ 9 tại Việt Nam.
Theo Vườn quốc gia Hoàng Liên, loài mới có một số
đặc điểm nhận dạng như sau: Cơ thể hình trụ. Chiều dài thân 409 mm từ mõm tới huyệt, đuôi dài 106 mm. Có 17 hàng vảy quanh thân ở gần cổ, 17 hàng ở giữa thân và 15 hàng quanh thân ở gần lỗ huyệt. Bụng có 151 hàng vảy, đuôi có 59 hàng vảy chia. Vảy lưng có gờ với 5 hàng giữa lưng phát triển nhất. Có 25 răng lá mía, với 2 răng trong cùng phát triển và dài nhất. Toàn thân màu xám hồng, mắt màu đen với con ngươi màu đồng ở phần trên. Cằm màu trắng xám. Mặt bụng với các vảy màu nâu sáng óng ánh.
Loài rắn mới được phân biệt với các loài khác trong cùng giống bởi đặc điểm số răng hàm trên, các đặc điểm vảy ở thân và khác biệt về di truyền với sự sai khác khoảng 4% ở một đoạn trình tự gen ti thể (cytb). Một mẫu vật thu thập từ khu vực Hồng Hà, Vân Nam (Honghe, Yunnan) tại Trung Quốc đã được công bố trình tự di truyền trên Ngân hàng gen (GenBank) có sự trùng khớp với mẫu vật được mô tả trong bài báo này. Điều này cho thấy vùng phân bố của loài rắn mới không giới hạn ở Việt Nam mà ở cả Trung Quốc.
Mặc dù đã tổ chức thêm nhiều chuyến thực địa để tìm kiếm rắn rắn hoa cỏ H'mông, nhưng các nhà nghiên cứu hiện vẫn chưa tìm thấy thêm cá thể nào. Nhóm nghiên cứu cho biết họ sẽ tiến hành các nghiên cứu tiếp nhằm tìm hiểu về vùng phân bố cũng như lịch sử tự nhiên và các đặc điểm sinh học của loài này
Bên cạnh đó, theo nhóm nghiên cứu, phát hiện này cũng cho thấy “cần tiếp tục các nghiên cứu về đa dạng các loài bò sát tại Vườn quốc gia Hoàng Liên, cũng như dãy Hoàng Liên Sơn, và tăng cường sự hợp tác giữa Vườn quốc gia với các cơ quan, đơn vị trong nước và quốc tế về nghiên cứu và bảo tồn các loài động vật trong Vườn quốc gia.”