Chỉ vài tiếng trước đó, bà Goldin đã công bố bài báo mang tựa đề Why Women Won? (Vì sao nữ giới chiến thắng), trong đó có phần tóm lược các cột mốc lịch sử nữ quyền ở Mỹ từ 1905 đến 2023.
Giáo sư Goldin năm nay 77 tuổi, hiện đang công tác tại Đại học Harvard. Theo đánh giá của Hội đồng trao giải Nobel, bà là nhà nghiên cứu kinh tế đầu tiên mang đến những cái nhìn toàn diện về thu nhập và đóng góp của phụ nữ đối với thị trường lao động. Bà đã dành hàng thập kỷ để thu thập và phân tích dữ liệu suốt 200 năm qua ở Mỹ để đi tìm lời giải thích trực tiếp cho hiện trạng bất bình đẳng giới về thu nhập và cơ hội thăng tiến của phụ nữ.
Goldin nhận thấy các lựa chọn của phụ nữ thường bị giới hạn bởi kỳ vọng kết hôn và trách nhiệm chăm lo gia đình. Qua khảo cứu môi trường làm việc đương đại, bà muốn phê phán thứ văn hóa “tham công tiếc việc” vốn rất không lành mạnh khi người sử dụng lao động luôn tìm cách bóc lột nhân viên, chẳng hạn thường xuyên yêu cầu tăng ca (thậm chí có lúc lên đến 24/7). Điều này càng gây thêm bất lợi cho lao động nữ – vốn còn phải hoàn thành bổn phận chăm sóc gia đình, và làm trầm trọng thêm sự phân chia.
Theo GS. Goldin, chúng ta không thể và không nên quy hiện tượng bất bình đẳng kinh tế liên quan đến giới tính cho “sự lựa chọn” hay “sở thích” của phụ nữ, mà đó còn là kết quả phát sinh từ sự tương tác của rất nhiều yếu tố sâu rộng, bao gồm các chuẩn mực xã hội, đột phá công nghệ, cấu trúc thể chế và sự thiết lập chính sách giúp thúc đẩy hoặc kéo lùi sự tham gia của phụ nữ vào lực lượng lao động theo những chiều hướng khác nhau.
Trải nghiệm sống và các câu chuyện cá nhân thường không được đưa vào xem xét trong khoa học, nhưng thành tựu của Goldin đã góp phần khẳng định rằng kinh tế học - với tư cách là một ngành thuộc khoa học xã hội - đòi hỏi cách tiếp cận như vậy.
|
Phát hiện này mang ý nghĩa quan trọng đối với các nhà hoạch định chính sách. Nó cho thấy văn hóa và môi trường làm việc mới là thứ cần phải được thay đổi thay vì những kỳ vọng quá đáng áp đặt lên phụ nữ.“Xã hội cần thấu hiểu được vai trò của nữ giới trong thị trường lao động. Những nghiên cứu mang tính đột phá của Goldin đã mang lại cho chúng ta cái nhìn rõ hơn về các yếu tố nền tảng cũng như những thách thức cần tháo gỡ trong tương lai”, Jakob Svensson – Chủ tịch Hội đồng xét Giải thưởng Nobel Kinh tế – nhận định.
Mặc dù chưa chỉ ra giải pháp nhưng các phát hiện của bà được tin tưởng là có thể giúp giới chức ở nhiều nơi trên khắp thế giới giải quyết những vấn đề đã tồn tại cả trăm năm qua. Khoảng 50% phụ nữ đang tham gia vào thị trường lao động toàn cầu, so với 80% ở nam giới. Tuy nhiên, phụ nữ thường được trả lương thấp và cũng ít có cơ hội thăng tiến trong sự nghiệp hơn nam giới.
Bên cạnh đó, những đóng góp của Goldin cũng mang ý nghĩa quan trọng trong việc giải quyết tình trạng bất bình đẳng giới trong lĩnh vực kinh tế như là một ngành khoa học. Kinh tế học có lịch sử lâu đời là một lĩnh vực hoàn toàn do nam giới thống trị. Bất chấp những tiến bộ trong thời gian qua, sự hiện diện của nữ giới trong kinh tế học hãy còn tương đối mờ nhạt (so với các đồng nghiệp nam), và ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy sự phân biệt đối xử liên quan đến giới tính vẫn đang tồn tại. Các câu hỏi mà Goldin đã dành sự nghiệp cả đời để giải quyết cũng chính là những chủ đề thường bị gạt sang một bên – hay chưa nhận được sự quan tâm đúng mực – trong kinh tế học chính thống.
Trong tất cả các hạng mục của giải Nobel, Kinh tế học cũng là lĩnh vực đóng góp ít đại diện nữ nhất. Sau 55 năm, mới chỉ có duy nhất ba phụ nữ giành được vinh dự này. Đó là Elinor Ostrom năm 2009, Esther Duflo năm 2019 và Claudia Goldin. Ngoài ra, Goldin cũng là phụ nữ đầu tiên ẵm trọn giải Nobel Kinh tế, trong khi cả Ostrom và Duflo đều phải chia sẻ với những đồng nghiệp nam.
Giải Nobel Kinh tế năm 2022 đã thuộc về cựu Chủ tịch Fed Ben Bernanke, cùng hai nhà khoa học Philip Dybvig và Douglas Diamond, cho các nghiên cứu trong lĩnh vực ngân hàng và khủng hoảng tài chính. Kinh tế là hạng mục trao giải cuối cùng của mỗi mùa Nobel, sau Y học, Vật lý, Hóa học, Văn học và Hòa bình. Ban đầu, Nobel Kinh tế không hề nằm trong cơ cấu giải thưởng theo di chúc của nhà khoa học Thụy Điển – Alfred Nobel, mà chỉ được bổ sung vào năm 1968, nhân kỷ niệm 300 năm thành lập Ngân hàng Trung ương Thụy Điển - Sveriges Riksbank (cũng là đơn vị đóng góp quỹ cho giải thưởng). Tuy nhiên, quy trình đề cử, chọn lọc và trao giải Nobel Kinh tế vẫn được tiến hành tương tự như các lĩnh vực khác. Theo đó, GS. Claudia Goldin sẽ nhận được 1 triệu kronor Thụy Điển (tương đương 986.000 USD). Tính đến nay, giải Nobel Kinh tế học đã được trao tổng cộng 55 lần, người trẻ nhất được xướng tên năm 46 tuổi, và cao tuổi nhất là 90.
Nobel Kinh tế thường ít khi được trao cho những tác giả tạo ra tri thức mới, mà thay vào đó nó ưu tiên các phương pháp lý thuyết và khái niệm mở đường. Goldin đã đóng góp cả những hiểu biết mới và các phương pháp nghiên cứu sáng tạo mang phong cách đặc trưng của bà, người đã rà soát vô số kho lưu trữ lịch sử và chú ý đến cả những câu chuyện cá nhân của phụ nữ để thấu hiểu ý nghĩa của dữ liệu. Trải nghiệm sống và các câu chuyện cá nhân thường không được đưa vào xem xét trong khoa học, nhưng thành tựu của Goldin đã góp phần khẳng định rằng kinh tế học – với tư cách là một ngành thuộc một khoa học xã hội – đòi hỏi cách tiếp cận như vậy.
Theo Nobel Prize, WSJ. The Conversation