Thế giới đang chạy đua với nhiều khó khăn để phát triển vaccine Covid-19. Bên cạnh đó, một đường đua quan trọng không kém là tạo ra các kháng thể nhắm mục tiêu, có thể cung cấp khả năng tăng cường miễn dịch tức thì để chống lại virus.

Trong phòng thí nghiệm của Eli Lilly, một trong số các công ty lớn đầu tư vào kháng thể đơn dòng. Nguồn ảnh: Eli Lilly.
Trong phòng thí nghiệm của Eli Lilly, một trong số các công ty lớn đầu tư vào kháng thể đơn dòng. Nguồn ảnh: Eli Lilly.

Chúng có thể vừa ngăn ngừa bệnh và điều trị bệnh. Các thử nghiệm lâm sàng về các kháng thể đơn dòng này đang được tiến hành và có thể có kết quả trong vài tháng tới. “Nếu bạn muốn đặt cược, hãy cược rằng kết quả của kháng thể đơn dòng sẽ có trước vaccine”. Anthony Fauci, người đứng đầu Viện Quốc gia về Dị ứng và Bệnh truyền nhiễm (NIAID), cho biết.

Cần cả hai cách tiếp cận

Ngay sau khi đại dịch bắt đầu, các nhà nghiên cứu đã xác định, thiết kế, tinh chỉnh và tiến hành các thử nghiệm các kháng thể đơn dòng trong phòng thí nghiệm chống lại SARS-CoV-2. Hầu hết hoạt động dựa trên liên kết và “vô hiệu hóa” điểm khởi phát nhiễm trùng là protein bề mặt của virus, hay còn gọi là protein gai. Vào ngày 29/5, hai hãng Eli Lilly cùng với AbCellera đã khởi động nghiên cứu đầu tiên về một kháng thể đơn dòng trên người. Thử nghiệm giai đoạn I này nhằm mục đích kiểm tra tính an toàn và khả năng dung nạp của nó ở bệnh nhân Covid-19. Các thử nghiệm tương tự được thực hiện sau đó, từ đối tác Trung Quốc của Eli Lilly: là Junshi Biosciences và Regeneron. Họ phát triển một loại cocktail (hỗn hợp) gồm ba kháng thể đơn dòng có tác dụng chống lại Ebola.

Regeneron cũng đang thử nghiệm tính hiệu quả của loại cocktail Covid-19, kết hợp một loại kháng thể từ một người đã hồi phục và một kháng thể từ chuột cho protein gai trong thử nghiệm quy mô lớn, có đối chứng với giả dược. Một cuộc thử nghiệm trong một nhánh Chiến dịch Warp Speed chống Covid-19 ​​của chính quyền Trump, với sự phối hợp của Mạng lưới Thử nghiệm Phòng ngừa Covid-19 (CoVPN) của Viện NIAID sẽ tuyển 2000 người cùng sống trong một nơi. Ở đó có trường hợp Covid-19 đã được xác nhận. Một nghiên cứu điều trị khác do công ty thực hiện, nhằm mục đích thu nhận gần 2600 người nhập viện với Covid-19 nghiêm trọng. Khoảng một nửa số đó sẽ được thử kháng thể, trên những người bị nhiễm với các triệu chứng nhẹ hoặc trung bình. Eli Lilly cũng đã đưa ra các thử nghiệm riêng, bao gồm giai đoạn III, nghiên cứu đối chứng với giả dược ở 2400 cư dân hoặc nhân viên của các cơ sở chăm sóc dài hạn, được thực hiện với sự trợ giúp của CoVPN.


Các kháng thể có tiềm năng trở thành một cầu nối quan trọng cho đến khi vaccine sẵn sàng. Chúng có khả năng hiệu quả hơn các loại thuốc thay thế hiện có, như remdesivir và dexamethasone.

Amy Jenkins, người đứng đầu chương trình Nền tảng Phòng chống Đại dịch (P3) tại Cơ quan Dự án Nghiên cứu Tiên tiến Quốc phòng Hoa Kỳ, cho biết: “Chúng ta sẽ có thể thấy tín hiệu hiệu quả rất nhanh chóng từ các thử nghiệm này”.

Christos Kyratsous, ở hãng Regeneron lưu ý rằng các thử nghiệm vaccine phải đợi một vài tuần để hệ thống miễn dịch của một người phát triển các phản ứng thích hợp - nghĩa là đòi hỏi thời gian và nhiều người hơn. Ngược lại, các thử nghiệm điều trị bằng kháng thể sẽ có tác dụng ngay lập tức, Kyratsous nói.

Các kháng thể được tạo ra trong phòng thí nghiệm, liên kết với protein quan trọng trên bề mặt của virus chính là hy vọng. Nguồn: JUAN GAERTNER/SCIENCE SOURCE
Các kháng thể được tạo ra trong phòng thí nghiệm, liên kết với protein quan trọng trên bề mặt của virus chính là hy vọng. Nguồn: JUAN GAERTNER/SCIENCE SOURCE

Nhà miễn dịch học Dennis Burton, người thuộc Nhóm nghiên cứu Scripps đã phân lập được các kháng thể đơn dòng cực mạnh chống lại SARS-CoV-2. Nhóm này hy vọng kháng thể đó sẽ được nghiên cứu trên người, với niềm lạc quan rằng chúng sẽ bảo vệ con người khỏi bị nhiễm trùng trong nhiều tháng chỉ với một liều duy nhất. “Việc tiêu diệt một vài hạt virus dễ dàng hơn nhiều so với việc cố gắng giải quyết hoặc chữa trị một bệnh nhiễm trùng”. Logic tương tự cũng áp dụng cho việc điều trị. Burton nói: “Hãy tiêu diệt virus càng sớm càng tốt”.

Kyratsous cho biết ngay cả khi các kháng thể đơn dòng không thể về đích sớm hơn vaccine, chúng vẫn có thể có vai trò chống lại Covid-19. “Chúng ta sẽ cần cả hai cách tiếp cận về lâu dài. Vaccine hiếm khi có hiệu quả 100% và nhiều người có thể từ chối hoặc bỏ qua việc tiêm chủng vì những lý do khác nhau. Hơn nữa, người già hoặc những người bị suy giảm hệ miễn dịch có thể không đạt được các phản ứng miễn dịch mạnh mẽ sau khi được tiêm chủng”, ông lưu ý.

Tuy nhiên, nguồn cung cấp kháng thể đơn dòng có thể bị hạn chế, một phần do đầu tư khiêm tốn. Chẳng hạn, Chiến dịch Warp Speed ​​đã cam kết 8 tỷ USD cho sáu loại vaccine Covid-19 khác nhau. Nhưng đối với kháng thể đơn dòng, chính phủ chỉ đầu tư khoảng 750 triệu USD, phần lớn trong số đó đầu tư vào Regeneron, công ty sẽ sản xuất khoảng 70.000 đến 300.000 liều. Eli Lilly cũng cho biết họ sẽ có 100.000 liều vào cuối năm nay.

Nếu chúng có hiệu quả, một nghiên cứu từ Trung tâm Chính sách Y tế Margolis của Đại học Duke ước tính là chỉ riêng Hoa Kỳ có thể đã cần tới gần 40 triệu liều trong năm tới. Nhưng không ai biết hiệu quả sẽ kéo dài bao lâu, Janet Woodcock, người đã nghỉ việc điều hành bộ phận nghiên cứu và đánh giá thuốc của Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm ​​cho biết. “Không giống như vaccine, thật khó để dự đoán các số liệu điều trị của kháng thể đơn dòng nếu chúng sẵn sàng”. Đối với kháng thể, để phòng ngừa sẽ cần một mũi tiêm bắp duy nhất, cần ít sản phẩm hơn so với truyền tĩnh mạch trong điều trị. Nhưng số lượng cần thiết phụ thuộc vào cân nặng của mỗi người, cô lưu ý.

Chủ đề về việc phân phối vaccine đã gây ra sự tranh luận sôi nổi. Nhưng chưa có cuộc thảo luận nào như vậy về kháng thể đơn dòng. Chỉ có một vài tín hiệu tốt, như Bộ Tư pháp Hoa Kỳ đã thừa nhận những lo ngại về nguồn cung vào ngày 23/7. Họ đã bật đèn xanh để chia sẻ thông tin sản xuất cho sáu công ty khác.

Regeneron không thuộc nhóm đó, nhưng Christos Kyratsous lạc quan về việc đáp ứng nhu cầu. Ông nói: “Đặc điểm ưu thế với một số loại thuốc sinh học như kháng thể đơn dòng là bạn có thể tăng cường và mở rộng sản xuất khá nhanh”. Ajay Nirula, phó Chủ tịch Eli Lilly đồng ý, “Nếu chúng tôi thành công trong các thử nghiệm lâm sàng này, chúng tôi sẽ có rất nhiều thuốc có sẵn”, ông nói.

Bất kể bằng chứng nào cho thấy kháng thể đơn dòng hoạt động như một phương pháp phòng ngừa đều có thể mang lại lợi ích cho tất cả mọi người. Chúng cung cấp cho các nhà sản xuất vaccine dấu hiệu rõ ràng rằng, các kháng thể chống lại protein bề mặt của SARS-CoV-2 đủ để bảo vệ con người. Do đó, điều này có thể cung cấp một chỉ số mạnh mẽ, để đánh giá hiệu quả của một loại vaccine ứng viên khi thiếu dữ liệu về hiệu quả thực tế. “Nó sẽ tác động mạnh mẽ và tích cực trong lĩnh vực vaccine”. Myron Cohen, ở Đại học Bắc Carolina, Chapel Hill, người dẫn đầu cuộc thử nghiệm các kháng thể đơn dòng cho CoVPN, cho biết.

Nguồn: Science doi:10.1126/science.abe1740