Trái đất gần đến 'điểm tới hạn' về khí hậu

Theo một báo cáo khoa học được tổng hợp bởi hơn 200 nhà nghiên cứu, biến đổi khí hậu đã khiến hành tinh có nguy cơ vượt qua nhiều “điểm tới hạn”. Các tác giả viết rằng việc vượt qua những điểm đó có thể dẫn đến những tác động không thể đảo ngược đối với các hệ thống tự nhiên vốn rất quan trọng đối với sinh kế của con người và nói thêm rằng đã đến lúc phải tăng tốc các nỗ lực ngăn chặn biến đổi khí hậu.

Một số nhà khoa học vẫn cảnh giác với việc nhấn mạnh quá mức các "điểm tới hạn", vì rất khó để xác định rủi ro và đánh giá khả năng xảy ra của chúng. Nhưng đa phần đồng tình rằng những rủi ro khí hậu là có thật và đang gia tăng khi nhiệt độ toàn cầu leo thang.

Tim Lenton - nhà khoa học khí hậu tại Đại học Exeter, Vương quốc Anh, người đứng đầu báo cáo mới, được tài trợ bởi Quỹ Trái đất Bezos, một tổ chức từ thiện có trụ sở tại Anh, cho biết: “Những điểm tới hạn này đặt ra những mối đe dọa ở mức độ lớn mà nhân loại chưa từng phải đối mặt trước đây”.

Báo cáo được công bố tại Hội nghị về Biến đổi Khí hậu của Liên Hợp Quốc (COP28) lần thứ 28 ở Dubai, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, khi các quan chức chính phủ tiến hành lần đánh giá chính thức đầu tiên về tiến độ của thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu 2015.

Các dữ liệu khác được công bố tại COP28 cũng cho thấy rõ mức độ thách thức. Các nhà khoa học đã công bố vào ngày 5 tháng 12 rằng lượng phát thải nhiên liệu hóa thạch toàn cầu năm nay đang trên đà đạt mức cao kỷ lục khoảng 37 tỷ tấn carbon dioxide - nhiều hơn 1,1% so với năm 2022. Climate Action Tracker, một tập đoàn khoa học giám sát các chính sách khí hậu, ước tính rằng cam kết cắt giảm khí thải hiện tại của các quốc gia, theo yêu cầu của thỏa thuận Paris, vẫn có thể làm cho nhiệt độ toàn cầu tăng 2,5°C so với mức tiền công nghiệp vào năm 2100.

Báo cáo về điểm bùng phát đã vẽ ra một bức tranh về những gì có thể xảy ra sau khi nhiệt độ trái đất vượt ngưỡng 2,5 độ C. Mối nguy hiểm gần nhất là các rạn san hô trên toàn cầu, vốn đang bị đe dọa ngay cả ở mức độ nóng lên hiện nay. Các tảng băng ở Greenland và Tây Nam Cực cũng có nguy cơ sụp đổ không thể phục hồi, có thể làm tăng mực nước biển trong thế kỷ này.

Báo cáo cảnh báo rằng chỉ với mức tăng nhiệt độ 1,5°C so với thời kỳ tiền công nghiệp, các khu rừng phía bắc cũng như rừng ngập mặn và các hệ sinh thái ven biển khác sẽ gặp nguy hiểm. Phần lớn rừng nhiệt đới Amazon có thể bị biến mất, thay vào đó là thảo nguyên, với nhiệt độ chỉ tăng thêm 2°C. Thay đổi này sẽ làm gián đoạn cuộc sống trên khắp Nam Mỹ và dẫn đến lượng carbon được bơm vào khí quyển nhiều hơn.

Manjana Milkoreit - nhà khoa học chính trị tại Đại học Oslo và đồng tác giả của báo cáo, cho biết việc xem xét các điểm bùng phát khiến hành động ngắn hạn càng trở nên cấp bách hơn. Hội đồng liên chính phủ về biến đổi khí hậu đã đánh giá nhiều kịch bản khác nhau nhằm đạt được mục tiêu 1,5°C, nhưng hầu hết đều cho phép nhiệt độ tạm thời vượt quá mức đó trước khi giảm trở lại khi con người loại bỏ CO2 khỏi khí quyển vào cuối thế kỷ này. Những kịch bản tạm thời vượt quá mức 1,5 độ C như vậy làm tăng nguy cơ vi phạm các điểm tới hạn, khiến khí hậu không thể khôi phục về trạng thái hiện tại.

Điều này có nghĩa là các quyết định của nhân loại trong một hoặc hai thập kỷ tới có thể ảnh hưởng đến sự sống trên hành tinh trong hàng nghìn năm, Milkoreit nói.

https://www.nature.com/articles/d41586-023-03849-y