Tại sao phim Joker lại bị phản ứng dữ dội dù được giới phê bình đánh giá rất cao

Bộ phim DC với Joaquin Phoenix thủ vai gã "Hoàng tử hề của giới tội phạm" đã được công chiếu tại Liên hoan phim Venice trong tuần qua, và cũng đã được chiếu cho các nhà phê bình phim xem trước đó. Với một bộ phim đậm chất nghệ thuật như thế này, vô số những đánh giá rất tích cực dành cho Joker là điều không khó hiểu.

Trong Joker, Phoenix là Arthur Fleck, một gã diễn viên hài tại Gotham City, nhưng sau một chuỗi những thất bại và biến cố đã lấn sâu vào thế giới tội phạm và trở nên điên cuồng như chính những vai diễn của gã – đó là con đường của kẻ sau này được biết đến rộng rãi với cái tên Joker. Được đạo diễn và đồng biên kịch bởi Phillips và Scott Silver, Joker đã nằm trong danh sách những bộ phim được trông chờ nhất kể từ khi trailer đầu tiên của phim được tung ra, cho thấy một thể loại phim chuyển thể từ truyện tranh rất khác biệt.

Dù nhận được những tràng pháo tay nhiệt liệt khi công chiếu tại Venice, "cộng đồng mạng" đã bắt đầu đàm luận về Joker, với nhiều chỉ trích dữ dội và những tranh cãi nổ ra từ trước cả khi phim được chính thức ra mắt.

Chín người mười ý

Những phản ứng dữ dội nhằm vào Joker đã xuất hiện trước khi mọi người thực sự có cơ hội để xem bộ phim này – chính xác là từ khi kịch bản phim bị rò rỉ lên mạng. Dù chỉ là một kịch bản, có lẽ còn chưa phải là phiên bản cuối cùng, nó đã khiến những người tò mò tìm đọc cảm thấy không vui và có thái độ dè bỉu, bởi họ nhận ra rằng Joke sẽ không phải là một bộ phim chuyển thể từ truyện tranh thông thường như các bộ phim trước đó.

Nhiều người từng đọc kịch bản của Joker không vui với hướng tiếp cận mà phim lựa chọn, tách rời khá xa khỏi những phiên bản Joker từng được thấy trong truyện tranh và trong các phim DC trước đây. Có người nói rằng phim tạo dựng hình ảnh nhân vật Arthur Fleck quá tội nghiệp, khiến người xem đồng cảm với gã; rằng việc phim đề cập đến những vấn đề thời sự và chính trị là không cần thiết; và có những yếu tố gây tranh cãi khác mà chúng ta sẽ không nhắc đến tại đây để tránh làm lộ nội dung phim, nhưng đó là những yếu tố làm cho Joker của Phoenix sai lệch nhiều đi so với hình ảnh được mọi người biết và chấp nhận về Joker.

Kịch bản phim và những phản ứng dữ dội nhằm vào nó dường như cho thấy đây không phải là thứ người ta chờ đợi hay muốn phim thể hiện. Tất nhiên, đó chỉ là một trong nhiều kịch bản ban đầu, và Phillips từng khẳng định kịch bản phim đã thay đổi; và rõ ràng cách chỉ đạo, diễn xuất và mọi thứ khác không thể biến một kịch bản yếu kém thành một bộ phim hay được. Những gì trên giấy và những gì xuất hiện trên màn ảnh thường rất khác biệt, nhưng "haters gonna hate", người ta vẫn chẳng vui vẻ gì với kịch bản của Joker.

Một số người lo ngại phim Joker sẽ kích động chủ nghĩa khủng bố

Người ta đã để ý thấy điều gì đó qua những phản ứng mà kịch bản rò rỉ của Joker phải đối mặt, nhưng nay khi giới phê bình đã được xem phim, điều đó càng thu hút sự chú ý hơn: Joker có phải là một bộ phim nguy hiểm? Joker kể về một gã bị ruồng bỏ, và gã đối phó với điều đó theo một cách rất bạo lực, dữ dội, và nhiều nhà phê bình cho rằng phim có thể khiến người xem hiểu nhầm thông điệp: phim ủng hộ văn hóa độc thân không tự nguyện, và có thể kích động những hành vi mang tính khủng bố. Chúng ta không nói rằng Joker khuyến khích những hành động đó một cách công khai, nhưng một người có tư tưởng lệch lạc nhiều khả năng sẽ diễn giải bộ phim theo hướng như vậy.

Công bằng mà nói, đã có một số tiền lệ diễn ra trước đây. Một trong những bộ phim được Joker lấy cảm hứng lớn nhất, và là bộ phim luôn được mang ra so sánh với Joker, là Taxi Driver. Khi John Hinckley Jr. tìm cách ám sát Tổng thống Ronald Reagan vào năm 1981, Taxi Driver chính là bộ phim đã gây nên ảo tưởng huyễn hoặc trong tâm trí gã và là "mồi lửa" dẫn đến biến cố. Hinckley Jr nói rằng hành động của hắn là nhằm gây ấn tượng với Jodie Foster – người hắn bị ám ảnh. Hắn còn sao chép kiểu tóc của Travis Bickle, và luật sư của hắn thậm chí còn cho phát bộ phim Taxi Driver tại tòa nhằm bảo vệ cho thân chủ mình.

Gần đây hơn, và trong vũ trụ DC, có một vụ xả súng diễn ra trong một suất chiếu đêm của The Dark Knight Rises. Tại rạp Century 16 ở Aurora, Colorado, một tay súng – James Eagen Holmes – đã bắn ngay trong rạp phim, giết 12 người và làm bị thương 58 người khác. Theo các báo cáo sơ bộ, Holmes tự nhận mình là Joker ở thời điểm bị bắt. Vụ việc này mới chỉ diễn ra vào 7 năm trước thôi, và kể từ đó, bầu không khí chính trị và số lượng các vụ xả súng hàng loạt không những không được cải thiện mà còn tồi tệ hơn, do đó dễ hiểu tại sao lại có những mối quan ngại như vậy xoay quanh phim Joker.

Phản ứng dữ dội về phim Joker vượt ngoài tầm kiểm soát

Joker luôn là một bộ phim gây tranh cãi theo nhiều cách. Đó là một nhân vật quá lớn và quá phổ biến, chưa nói đến chuyện gã quá kỳ quặc, nên chắc chắn sẽ có nhiều khán giả cảm thấy không thoải mái với những diễn biến trong phim vì lý do này hay lý do khác, bất kể đường hướng của đạo diễn Phillips là sao, diễn xuất của Phoenix thế nào, nhân vật đã được thay đổi bao nhiêu, và những thứ khác nữa. Phim của DC từ lâu đã luôn gây chia rẽ, nên Joker cũng vậy là chuyện bình thường. Nhưng những lý do khiến Joker bị phản ứng là điều không ai hoàn toàn chắc chắn được.

Đầu tiên, thật khắc nghiệt nếu bạn bình xét bất kỳ bộ phim nào mà chỉ dựa trên kịch bản nháp của nó. Như đã nói ở trên, có rất nhiều yếu tố tạo nên một bộ phim, và không có gì đảm bảo kịch bản đó là phiên bản được mang ra sử dụng, nên nói một bộ phim sẽ tệ chỉ bằng cách đọc những thứ trên giấy tờ là điều phi lý. Joker, theo những đánh giá mới nhất, là một bộ phim nằm đâu đó trong khoảng từ "hay" đến "tuyệt vời", và nó nên được bình xét bởi những người đã thực sự đi xem; nếu bạn không biết một tác phẩm nghệ thuật trông như thế nào, thì những chỉ trích bạn dành cho nó là không có giá trị.

Quan điểm thứ hai hơi phức tạp hơn một chút. Một mặt, hoàn toàn đúng khi chỉ ra rằng một bộ phim có thể có tác động cực kỳ tiêu cực lên một người vốn dễ bị tổn thương. Joker có chủ đề và hình ảnh đậm màu bạo lực, báo thù, cô độc, giận dữ, tính nam, và nhiều thứ khác – tất cả những thứ đó có thể được hiểu sai lệch. Nhưng đó có phải là lý do để chỉ trích, lên án, và tẩy chay bộ phim? Điều này sẽ khiến bộ phim gặp những nguy cơ liên quan việc kiểm duyệt và ai là đối tượng có thể xem được phim này, khiến chúng ta nhớ lại vụ việc BBFC cấm chiếu "The Texas Chainsaw Massacre" vì bị đánh giá là "mọi thứ phù hợp với những khán giả trung lưu…nhưng điều gì sẽ xảy ra nếu một công nhân nhà máy ở Manchester đi xem nó?". Tình hình này cũng tương tự như những phản ứng chúng ta thường gặp phải khi nhắc đến các trò chơi điện tử bạo lực, dù cho nghiên cứu đã khẳng định không có mối liên kết nào giữa game và bạo lực hay sự hung hăng cả.

Theo cách nghĩ này, Joker giống như Taxi Driver hay Fight Club – những bộ phim với thông điệp dễ bị hiểu nhầm bởi nhiều người. Nhưng đó có phải là lỗi của đạo diễn hay không? David Fincher làm ra bộ phim Fight Club để châm biếm chủ nghĩa tính nam độc đoán, vậy thì có phải ông có lỗi không khi có những kẻ diễn giải bộ phim như một tác phẩm đề cao tính nam? Joker phải hi sinh câu chuyện của phim đến mức nào để giảm bớt sự gay gắt trong thông điệp truyền tải? Hãy nhìn bộ phim này mà xem: tựa phim đã nói rõ rằng đây là phim về một gã xấu, bởi Joker là một trong những phản diện nổi tiếng nhất trong lịch sử văn hóa đại chúng, và là một gã chẳng ai có thể nhầm lẫn là một anh hùng, phản anh hùng, hay bất kỳ thứ gì khác được.

Thật đáng buồn khi có những người hiểu nhầm thông điệp từ phim, nhưng những người đó hẳn cũng sẽ hiểu nhầm thông điệp từ truyện tranh hay các loại hình nghệ thuật khác. Phim ảnh thường có nhiều cách diễn giải khác nhau, và dù rằng các nhà làm phim nên chịu trách nhiệm với thứ họ tạo ra, nhưng điều đó cũng không giúp ngăn được sự thật là sẽ luôn có ai đó hiểu nhầm về phim. ĐIều mà đạo diễn quan tâm nhất là làm ra một bộ phim tuyệt vời, và có những vấn đề to tát hơn rất nhiều cần đề cập khi nói đến những hành vi khủng bố hay văn hóa tính nam cực đoan – Joker chỉ là một bộ phim mà thôi!