“Máu bẩn” đến từ đâu?

Làm thế nào mà một cô gái bỏ ngang chuyên ngành Kỹ thuật hóa chất ở Đại học Stanford đình đám có thể qua mặt giới chuyên môn, các nhà đầu tư sừng sỏ và Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ để trở thành công ty được định giá 9 tỷ USD bằng những ý tưởng phi thực tế? Vì sao Theranos có thể lừa dối hàng loạt công ty hàng đầu trong lĩnh vực y tế, chăm sóc sức khỏe mà vẫn bình chân như vại suốt 10 năm? Câu trả lời nằm ở người sáng lập – phù thủy khởi nghiệp Elizabeth Holmes.

Đĩnh đạc, tham vọng, năng lượng, có khả năng truyền lửa và chân thành là những gì Elizabeth gây ấn tượng với người khác. Thậm chí, cô còn sử dụng giọng nam trầm đầy quyền lực để khẳng định mình không hề kém cạnh bất kỳ mày râu nào trong thế giới cạnh tranh khốc liệt vốn được cho là phù hợp với phái mạnh hơn. Ngoại trừ những ý tưởng sản phẩm mang tính cách mạng trong ngành Y, Elizabeth đã chứng minh rằng đối với bản thân cô, không có gì là bất khả.

Lớn lên trong một dòng tộc hiển hách – bên nội là một trong những gia đình giàu nhất Hoa Kỳ đầu thế kỷ 20 còn bên ngoại có tổ tiên là danh tướng dưới trướng Napoleon Đại đế. Sự vĩ đại của gia tộc cùng với việc được nuôi dưỡng chu đáo đã giúp Elizabeth có những tiền đề thuận lợi nhất để thành công: cha mẹ cô giao du rộng với nhiều người thuộc tầng lớp tinh hoa trong xã hội, bản thân Elizabeth được học tại những ngôi trường tốt nhất Hoa Kỳ, cùng với tố chất thông minh bẩm sinh và tham vọng tạo ra những bước tiến vĩ đại trong ngành y tế. Thiên tài là sự kết hợp giữa phần nhiều nỗ lực cộng với may mắn. Elizabeth thừa nỗ lực để đạt được tất cả những gì cô muốn: Cô luôn giành điểm A trong mọi kỳ thi, được đặc cách trao học bổng dành cho sinh viên đại học năm cô mới học lớp 11, một mình đối diện với đoàn luật sư hay bất cứ đoàn thanh tra nào muốn phanh phui sự thật về Theranos.

Đối với nhân viên, Elizabeth giữ vai trò người truyền lửa đích thực, cô luôn tin tưởng và kiên định với tương lai của công ty. Cô đã thuyết phục thành công rất nhiều gương mặt đình đám, các nhà khoa học hàng đầu và những tài năng xuất sắc của các công ty lớn nhất về đầu quân cho Theranos. Trong hoạt động đối ngoại, Theranos đã thuyết phục được những cơ quan thanh tra liên bang, những nhà đầu tư và công ty dược hàng đầu Hoa Kỳ về hiệu quả của các thiết bị MiniLab và Edison do công ty sản xuất. Chỉ với một chiêu đơn giản: công ty phải giữ bí mật kinh doanh, Theranos đã dễ dàng trở thành một “kỳ lân” khởi nghiệp tại Thung lũng Silicon lừng lẫy.

Màn kịch hoàn hảo đến mấy cũng phải đến lúc khép lại. Công nghệ sinh học của Theranos thực sự không hoạt động. John Carreyrou, phóng viên điều tra của The Wall Street Journal, biết được manh mối thông tin và bắt tay vào điều tra, cả ông và tạp chí này cũng như nhiều nguồn tin của ông đều nhận được lời đe dọa từ Theranos. Khi John Carreyrou hoàn thành loạt bài điều tra về Theranos, David Boies – sau này trở thành cố vấn pháp lý của Theranos – đã cố gắng ngăn chặn The Wall Street Journal đăng tải phóng sự của Carreyrou. Chẳng hạn, Boies đã cáo buộc bài báo tiết lộ các bí mật thương mại của Theranos, đồng thời đưa ra những tuyên bố sai lệch và phỉ báng. Mặc dù Theranos được Murdoch – chủ sở hữu của The Wall Street Journal - rót 125 triệu USD, loạt bài điều tra vẫn được xuất bản lần đầu tiên vào cuối năm 2015. Tới đầu năm 2017, giá trị của công ty tỷ USD này về ngưỡng 0, và tới tháng 6/2018, Holmes bị kết án với nhiều tội danh khác nhau.

Qua cuốn “Máu bẩn”, John Carreyrou cũng tiết lộ về người tố giác Theranos để ông bắt tay vào điều tra, đó là một nhà nghiên cứu bệnh học, cùng với rất nhiều nhân viên có mối lo sợ chính đáng vì làm tổn thương các bệnh nhân bằng những kết quả thí nghiệm gian lận. Sự kết hợp của những người tố giác dũng cảm và một nhà báo ngoan cường từng phỏng vấn 150 người (bao gồm 60 cựu nhân viên của Theranos) đã tạo nên một cuốn sách hấp dẫn khiến độc giả không thể lơi tay rời mắt.

“Máu bẩn” giành danh hiệu “Cuốn sách Biz hay nhất năm 2018” do tạp chí Financial Times bình chọn và hiện đang được Hollywood chuyển thể thành phim. Ngoài ra, Bill Gates đã bình chọn “Máu bẩn” là một trong những cuốn sách yêu thích nhất của ông trong năm 2018. Bill Gates nhận xét: “Câu chuyện này còn điên rồ hơn tôi tưởng, và khi đã mở cuốn sách ra rồi thì tôi không thể đặt nó xuống được nữa. Trong cuốn sách này có tất cả: những trò lừa đảo tinh vi, những âm mưu trong doanh nghiệp, những câu chuyện trang bìa các tạp chí, những mối quan hệ gia đình bị hủy hoại, và sự sụp đổ của một công ty từng được định giá tới gần 10 tỷ USD.”