Loài người vẫn đang tiến hóa

Khả năng cứu mạng của y học hiện đại khiến cho chúng ta nghĩ rằng sự tiến hóa của con người có thể đã dừng lại. Chăm sóc sức khỏe tốt làm gián đoạn một động lực chính của quá trình tiến hóa vì nó giúp cho con người sống lâu hơn và có khả năng truyền lại bộ gene của mình cao hơn. Nhưng nếu chúng ta nhìn vào tốc độ tiến hóa của DNA, chúng ta có thể thấy sự tiến hóa của con người chưa dừng lại - thậm chí có thể còn đang diễn ra nhanh hơn trước đây.

Tiến hóa là sự biến đổi dần dần của DNA ở một loài qua nhiều thế hệ. Nó có thể xảy ra do chọn lọc tự nhiên, khi một số đặc điểm được tạo ra bởi đột biến gene giúp sinh vật sống sót hoặc sinh sản. Do đó, các đột biến như vậy có nhiều khả năng được truyền sang thế hệ tiếp theo, làm gia tăng tần số xuất hiện các cá thể bị đột biến trong một quần thể. Dần dần, những đột biến và các đặc điểm liên quan của chúng trở nên phổ biến hơn trong toàn bộ nhóm.

Bằng cách xem xét các nghiên cứu toàn cầu về DNA, chúng ta có thể thấy các bằng chứng về việc chọn lọc tự nhiên gần đây đã tạo ra các biến đổi và vẫn tiếp tục làm như vậy. Mặc dù ngành y tế hiện đại hạn chế nhiều nguyên nhân gây tử vong, ở những nước không tiếp cận được với các dịch vụ y tế tốt, dân số vẫn đang tiếp tục tiến hóa. Những người sống sót sau các đợt bùng phát bệnh nhiễm khuẩn thúc đẩy sự lựa chọn tự nhiên bằng cách chuyển giao các đột biến gene có lợi để thích nghi cho con cháu. DNA của chúng ta cho thấy bằng chứng về việc chọn lọc tự nhiên gần đây giúp kháng các bệnh chết người như sốt Lassa và sốt rét. Chọn lọc tự nhiên nhằm đáp ứng với bệnh sốt rét vẫn đang diễn ra ở những vùng mà bệnh này còn phổ biến.

Con người cũng thích nghi với môi trường của mình. Các đột biến cho phép con người sống ở những độ cao lớn đã trở nên phổ biến hơn ở các quần thể ở Tây Tạng, Ethiopia và Andes. Sự lan truyền của các đột biến gene ở Tây Tạng có thể là sự biến đổi tiến hóa nhanh nhất ở con người, xảy ra trong hơn 3.000 năm qua. Việc gia tăng nhanh chóng tần số xuất hiện của một gene đột biến làm tăng hàm lượng oxy trong máu đã cho người dân địa phương một lợi thế sống sót ở các độ cao cao hơn, kết quả là nhiều trẻ em sống sót hơn.

Chế độ ăn uống là một nguồn khác cho khả năng thích nghi. Bằng chứng từ DNA của người Inuit (hay người Eskimo) cho thấy một sự thích nghi gần đây cho phép họ duy trì chế độ ăn giàu chất béo từ các loài động vật có vú Bắc cực. Các nghiên cứu cũng cho thấy chọn lọc tự nhiên đang ưu ái một đột biến cho phép người lớn sản xuất lactase - loại enzyme giúp phân giải lactose, một đường đặc trưng trong sữa. Đây là lý do tại sao một số nhóm người có thể tiêu hóa sữa sau khi cai sữa. Hơn 80% người dân Tây Bắc Âu có khả năng này, nhưng ở các vùng Đông Á, nơi sữa ít phổ biến hơn, con người thường không có khả năng tiêu hóa lactose. Giống như thích ứng với độ cao lớn, chọn lọc tự nhiên giúp tiêu hóa sữa đã tiến hóa nhiều hơn một lần ở người và có thể là loại chọn lọc mạnh nhất diễn ra gần đây.

Chúng ta cũng có thể thích ứng với chế độ ăn uống không lành mạnh. Một nghiên cứu về những biến đổi di truyền ở Mỹ trong thế kỷ 20 đã phát hiện ra sự chọn lọc để giảm huyết áp và mức cholesterol, cả hai đều yếu tố này đều có thể bị tăng lên một cách nguy hiểm do chế độ ăn hiện đại.

Tỷ lệ đột biến của con người cũng có thể thay đổi. Nguồn gây đột biến chính trong DNA của con người là quá trình phân chia tế bào tạo ra các tế bào tinh trùng. Con đực càng lớn tuổi, càng có nhiều đột biến xuất hiện trong tinh trùng. Vì vậy, nếu sự đóng góp của con đực vào vốn gene thay đổi - ví dụ như việc đàn ông có con muộn hơn - tỷ lệ đột biến cũng sẽ thay đổi.

Nhận ra sự tiến hóa không chỉ xảy ra bởi chọn lọc tự nhiên cho thấy rõ quá trình này sẽ không dừng lại. Giải phóng bộ gene của chúng ta khỏi những áp lực của chọn lọc tự nhiên chỉ mở ra các tiến trình tiến hóa khác, khiến cho việc dự đoán con người tương lai sẽ khó hơn nữa. Tuy nhiên, hoàn toàn có khả năng là với sự bảo vệ của y học hiện đại, có thể sẽ nảy sinh nhiều vấn đề về di truyền hơn cho các thế hệ tương lai.