Trong khi nhiều quốc gia trên thế giới đang phải vật lộn với tình trạng nhà tù quá tải thì Hà Lan lại thiếu tù nhân. Không còn ai để nhốt, chính quyền buộc phải tính đến phương án đóng cửa các nhà tù.
Tỷ lệ tội phạm ở Hà Lan trong hơn hai thập niên qua đã sụt giảm đáng kể nhờ vào cách tiếp cận “lành mạnh” của nước này trong việc thực thi pháp luật - ưu tiên giáo dục, cải tạo hơn là tống giam.
Mặt tiền nhà tù Het Arresthuis, hiện đã trở thành khách sạn.
“Người Hà Lan rất thực dụng, trong khi chi phí cho nhà tù thì khá tốn kém. Không giống như Mỹ, nơi ngành tư pháp thường có xu hướng tập trung vào những lập luận đạo đức, chúng tôi lại mong muốn được chứng kiến thứ gì đó thật sự hiệu quả,” René van Swaaningen, giáo sư ngành tội phạm học tại Trường Luật Erasmus (Rotterdam), nói với The New York Times.
Sân nhà tù Norgerhaven, cỏ thường xuyên được cắt tỉa.
Ông Jan Roelof van der Spoel, phó giám thị nhà tù Norgerhaven ở phía Bắc Hà Lan, giải thích: “Chúng tôi luôn nghiên cứu từng trường hợp cụ thể của các cá nhân được đưa đến đây. Nếu họ gặp vấn đề về ma túy, chúng tôi sẽ giúp họ cai nghiện; nếu họ mất kiểm soát hành vi, chúng tôi sẽ giúp họ học cách bình ổn tâm trí; nếu họ gặp khó khăn về tiền bạc, chúng tôi sẽ tìm chuyên gia tư vấn tài chính cho họ,... Chỉ có làm như vậy, chúng ta mới loại bỏ được căn nguyên dẫn đến hành vi phạm tội. Tất nhiên, bản thân người thụ án cũng phải khao khát thay đổi. Phương pháp này thực sự đã chứng tỏ hiệu quả trong suốt hơn 10 năm qua”.
Phòng sinh hoạt chung và thư viện đọc sách ở nhà tù Norgerhaven.
Mặc dù được canh phòng hết sức nghiêm ngặt nhưng Norgerhaven lại có rất nhiều không gian thoáng đãng với những hàng cây sồi, bàn ăn ngoài trời và cả sân bóng chuyền. Các tù nhân có thể tham gia nuôi gà, trồng rau, tập thể dục ngoài trời và hít thở bầu không khí trong lành để loại bỏ stresss, hay được thoải mái đến thư viện, phòng khám, nhà ăn,... Mức độ tự chủ cao như vậy sẽ giúp họ sớm thích nghi và tái hòa nhập cộng đồng sau khi thụ án xong. Chưa hết, những người tù còn được tự chuẩn bị bữa ăn trong nhà bếp, nơi họ thường xuyên dùng dao (bị xích vào mặt bàn để không ai có thể lấy đi). Học nghề bếp cũng là một hướng giúp các phạm nhân tìm việc làm sau khi ra tù.
Phối cảnh The Bijlmerbajes sau khi cải tạo thành khu dân cư.
Theo thống kê, chỉ chưa tới 10% tù nhân ở Hà Lan tái phạm tội và phải quay lại nhà tù - thấp hơn nhiều so với Anh và xứ Wales. Trong khi tại Mỹ, có đến gần 50% số người thụ án ngắn hạn phải quay lại nhà tù trong vòng hai năm, nhất là đối với thanh niên. Do tỷ lệ phạm tội thấp, số lượng tù nhân đã giảm hơn một nửa trong thập niên qua khiến rất nhiều phòng giam còn trống. Ngoài ra, các thẩm phán Hà Lan cũng thường có xu hướng đưa ra phán quyết bằng những lựa chọn thay thế cho bị can như lao động công ích, phạt tiền, gắn chip theo dõi,... vì thế mà ngày càng ít người bị bỏ tù hơn. Chỉ những ai bị xem là quá nguy hiểm hoặc dễ chịu tổn thương và đang rất cần giúp đỡ mới được đưa tới nhà tù.
Kể từ năm 2015, Hà Lan bắt đầu cho Na Uy và Bỉ thuê một số phòng giam trống. Chẳng hạn, nhà tù Norgerhaven đã tiếp nhận khoảng 250 tù nhân từ Na Uy. Bên cạnh đó, trong giai đoạn 2013 - 2018, chính quyền Hà Lan đã đóng cửa 19 nhà tù; nhiều cơ sở khác dự kiến cũng sẽ ngừng hoạt động và được chuyển đổi công năng trong vài năm tới. Một số nhà tù đóng cửa trên thực tế đã biến thành nhà ở cho người tị nạn, số khác được cải tạo thành căn hộ và khách sạn.
Nhà tù Het Arresthuis ở Roermond mở cửa từ năm 1863 (có 150 phòng giam) và sau gần 150 năm hoạt động, nó đã bị đóng cửa vào năm 2007. Bốn năm sau (2011), Het Arresthuis khoác trên mình diện mạo mới của một khách sạn 40 phòng; bốn dãy phòng đắt nhất của nó được đặt tên là Luật sư (The Lawyer), Thẩm phán (The Judge), Giám thị (The Governor) và Cai ngục (The Jailer). Hay ở Amsterdam, khu phức hợp nhà tù The Bijlmerbajes (bị đóng cửa năm 2016) cũng đã được cải tạo thành một khu phố xanh, thân thiện với môi trường của hơn 1350 cư dân,...
Cách tiếp cận nhân văn của Hà Lan cũng đang được các quốc gia Bắc Âu như Thụy Điển, Phần Lan, Đan Mạch và Na Uy - nơi coi trọng việc phục hồi, tái hòa nhập và bảo vệ nhân phẩm hơn là trừng phạt. “Chức năng của nhà tù không phải là để trừng phạt. Khi thụ án thì những phạm nhân đó đã bị tước đoạt tự do rồi,” giám đốc Cục Quản chế và Nhà tù Thụy Điển nói với The Guardian. Giống như Hà Lan, Thụy Điển cũng đang chứng kiến tỷ lệ tội phạm sụt giảm đáng kể; và chỉ trong 4 năm (2010 - 2014), nước này đã đóng cửa tới 56 nhà tù.
Hà Lan và các quốc gia Bắc Âu như Thụy Điển, Na Uy, Phần Lan, Đan Mạch, … nổi tiếng vì có nền kinh tế thịnh vượng cùng hệ thống phúc lợi, an sinh xã hội và tư pháp tuyệt vời, đầy tính nhân văn. Năm 2011, Anders Behring Breivik - kẻ thảm sát gây ra cái chết của 77 người ở Na Uy vì muốn thách thức hệ thống đó (để tử hình Breivik, Na Uy sẽ phải sửa đổi luật) - đã không thể toại nguyện khi chỉ bị tuyên án 21 năm, được sống trong một nhà tù quá thoải mái, thậm chí còn được ghi danh theo học ngành khoa học chính trị tại Đại học Oslo, … “Vũ khí tốt nhất của chúng ta trong cuộc chiến chống chủ nghĩa cực đoan là tinh thần nhân đạo. Phán quyết của tòa cho thấy rằng chúng ta cũng thừa nhận nhân tính của những kẻ cực đoan,” một người sống sót sau vụ thảm sát đã viết như vậy trên mạng xã hội Twitter. Có lẽ chủ nghĩa tư bản trắc ẩn (compassionate capitalism) là từ phù hợp nhất để chỉ thực tiễn ở đây. |
Theo Amusing Planet