Đã có giải pháp thay thế phân bón hữu cơ chứa than bùn

Than bùn là thành phần chính của phân trộn, nó thường được bán ở các cửa hàng bán dụng cụ làm vườn của Anh kể từ những năm 1960, mặc dù nó không thực sự cung cấp nhiều chất dinh dưỡng cho cây trồng. Lý do những người làm vườn thích mua loại phân này là vì than bùn có thể giữ nước và không khí, và nhìn chung không gây sâu bệnh. Điều này khiến than bùn trở thành môi trường hoàn hảo để hạt giống nảy mầm và ra rễ mạnh.

Nhưng không phải ai trong số những người mua phân hữu cơ chứa than bùn vào mỗi mùa xuân để chăm sóc cho khu vườn của mình cũng biết rằng phải mất hàng nghìn năm mới có thể hình thành loại than này. Được lấy từ các vũng lầy, đầm than bùn và đầm lầy, than bùn là phần còn lại sau khi các loại động thực vật cổ đại đã bị phân hủy. Các vùng đất than bùn ở châu Âu chứa nhiều carbon gấp 5 lần so với các cánh rừng, và việc gây xáo trộn chúng vì các lý do nông nghiệp hoặc thu gom than bùn để làm phân trộn sẽ thải CO₂ vào khí quyển, gia tăng tốc độ biến đổi khí hậu.

Chính phủ Anh đang lên kế hoạch cấm những người làm vườn nghiệp dư sử dụng than bùn từ năm 2024. Ban đầu, họ hy vọng các cơ sở bán dụng cụ làm vườn ở Anh sẽ tự nguyện ngừng bán các sản phẩm làm từ than bùn vào năm 2020. Nhưng than bùn là một nguồn tài nguyên giá rẻ, và việc thay thế nó bằng các loại nguyên liệu khác vào phân trộn không phải là một phương án có lợi về mặt tài chính. Thêm nữa, các cơ sở bán hàng không bị ràng buộc bởi bất kỳ quy định nào. Do đó, than bùn vẫn chiếm khoảng 35% trong tổng doanh số bán các loại phân trộn – tăng 9% chỉ riêng trong năm 2020.

Chính vì vậy, một lệnh cấm đã được đề xuất, và nước Anh cam kết khôi phục 35.000 ha đất than bùn trên toàn quốc vào năm sau. Các nhà bán lẻ không còn cớ trì hoãn việc chuyển đổi sang phân trộn không có than bùn. Những người làm vườn tỏ ra lo lắng: vậy khu vườn của họ có bị héo tàn đi không? Tin vui là, bằng chứng khoa học cho thấy phân hữu cơ lành hơn về mặt sinh thái vẫn có thể giữ cho các khu vườn luôn tràn ngập những bông hoa rực rỡ.

Nghiên cứu để tìm ra chất thay thế cho than bùn khởi đầu vào những năm 1970, khi hậu quả của việc phá hủy các vùng đất than bùn bắt đầu thu hút sự quan tâm của các nhà môi trường ở Anh. Các giải pháp thay thế đầu tiên cho phân trộn thường được làm từ các vật liệu phế thải đã ủ phân, chẳng hạn như cỏ và cây cắt từ công viên và vườn tược (thường gọi là chất thải xanh), phân động vật, các phụ phẩm đã qua sử dụng trong chế biến bia như ngũ cốc.

Tuy nhiên, nhiều loại chứa hàm lượng chất dinh dưỡng quá cao so với một số loại cây, và cấu trúc vật lý của một số loại thay thế tương đối khác so với than bùn, do đó phải thay đổi chế độ tưới nước cho cây, điều này khiến những người thích làm vườn bối rối. Vào thời điểm đó, những loại phân trộn này chủ yếu được bán tại các cơ sở bán lẻ cho người dân, khiến nhiều người đã quen dùng than bùn cảm thấy thất vọng. Từ đó, hình thành nên trong họ một sự ‘ác cảm’ đối với các chất thay thế than bùn.

Giờ đây, các nhà sản xuất phân, người trồng trọt chuyên nghiệp và chuyên gia đã cùng nhau thực hiện các nghiên cứu, và mở ra một thế hệ phân trộn mới. Họ thử nghiệm các loại hỗn hợp vỏ cây, xơ dừa và xơ gỗ khác nhau và phát hiện, những hỗn hợp này có thể thay thế hiệu quả than bùn trong mọi bước, từ gieo hạt, trồng cây non, hay ở các địa điểm khác nhau và cả tính chất của loại cây. Phân tích chi tiết về khả năng giữ nước và không khí của từng vật liệu theo tỷ lệ cần thiết – cũng như khả năng thoát nước của chúng – đã tiết lộ một công thức có thể dự đoán các vật liệu sẽ hoạt động như thế nào trong các loại hỗn hợp khác nhau, điều này đã giúp các nhà sản xuất phát triển loại phân trộn có chất lượng đáng tin cậy.

Mặc dù hầu hết các nghiên cứu gần đây đều liên quan đến việc thử nghiệm hiệu suất của hỗn hợp không chứa than bùn trong điều kiện vườn ươm thương mại, nhưng không có lý do để những người có sở thích làm vườn lại không muốn cây trồng của mình cũng đạt chất lượng tương tự.

Các hỗn hợp phân trộn không chứa than bùn mới đã được bày bán tại các cơ sở bán dụng cụ làm vườn. New Horizon, một hỗn hợp pha trộn giữa đất mùn và xơ thực vật, thậm chí còn bán chạy hơn nhiều thương hiệu phân có than bùn. Tuy nhiên, mới chỉ có một trong số 20 nhà bán lẻ công bố kế hoạch loại bỏ than bùn khỏi cửa hàng của mình trong năm nay.