Bộ gen cổ đại cung cấp thông tin về một gia đình người Neanderthal

Hơn 49.000 năm trước, một gia đình người Neanderthal đã dựng trại trong một hang động cao trên dãy núi Altai của Siberia, nhìn ra thung lũng sông nơi bò rừng, hươu đỏ và ngựa hoang dạo chơi. Trong không gian chính của hang động, một cô gái nhỏ tuổi bị gãy một chiếc răng, có lẽ khi đang gặm thịt con bò rừng mà cha em hoặc người thân săn được trên đồng cỏ.

Giờ đây, các nhà nghiên cứu đã phân tích bộ gen của hai cha con cùng 12 người thân của họ, hầu hết những người này đã nối tiếp nhau sinh sống trong cùng một hang động trong khoảng thời gian 100 năm. Số lượng các bộ gen mới (14) gần bằng số lượng bộ gen của người Neanderthal đã biết (19), và cung cấp một cái nhìn hiếm hoi về quần thể người Neanderthal ở khu vực này vào thời điểm mà họ gần tuyệt chủng.

Các bộ gen mới cũng đưa ra những manh mối đầu tiên về cấu trúc xã hội của một nhóm người Neanderthal. Ngoài việc xác định cặp cha con đầu tiên, bằng chứng di truyền cho thấy khi trưởng thành, những người đàn ông Neanderthal ở lại cùng với gia đình của mình, giống như đàn ông trong nhiều xã hội loài người hiện đại, nhà di truyền học Laurits Skov thuộc Viện Nhân chủng học Tiến hóa Max Planck, cho biết. Skov đã trình bày kết quả nghiên cứu mới trong một cuộc họp trực tuyến, Hội nghị chuyên đề quốc tế lần thứ chín về Khảo cổ học phân tử sinh học, vào đầu tháng này.

"Điều thực sự đáng chú ý là họ đã tìm cách lấy bộ gen từ bảy nam giới tại một địa điểm", nhà cổ sinh học Cosimo Posth tại Đại học Tübingen, nhận xét. “Đối với nhóm người trong hang động này, kết quả phân tích gợi ý rằng họ sống thành những nhóm nhỏ gồm nhiều người đàn ông có quan hệ họ hàng gần”.

Trong thập kỷ qua, các nhà di truyền học đã giải trình tự bộ gen của 19 người Neanderthal. Nhưng DNA đó chủ yếu đến từ những phụ nữ có quan hệ họ hàng xa và sống rải rác khắc các địa điểm trên khắp châu Âu và châu Á, trong khoảng 400.000 đến 50.000 năm trước.

Nhà sinh vật học tính toán Benjamin Peter và nhà cổ sinh học Svante Pääbo tại Max Planck, cùng vơi Skov, đã chiết xuất DNA của người Neanderthal từ răng, các mảnh xương và xương hàm được đào lên trong quá trình khai quật đang diễn ra tại hai hang động Chagyrskaya và Okladnikov. Phân tích niên đại lớp trầm tích xung quanh răng và xương cho thấy những người Neanderthal sống từ 49.000 đến 59.000 năm trước. Cả hai hang đều gần - chỉ cách khoảng 50 đến 130 km - với Hang Denisova nổi tiếng, nơi sinh sống của cả người Neanderthal và họ hàng gần của họ, người Denisovan, trong khoảng 270.000 đến 50.000 năm trước.

Các nhà nghiên cứu đã phân tích DNA từ hơn 700.000 điểm trên bộ gen của bảy nam và năm nữ ở hang Chagyrskaya, và từ một nam và một nữ ở hang Okladnikov. Họ tìm thấy mối quan hệ gia đình: DNA hạt nhân từ một mảnh xương ở Chagyrskaya cho thấy mối quan hệ cha con với chiếc răng một cô con gái tuổi teen. Kết quả phân tích DNA cũng cho thấy tất cả các cá thể này đã sống trong cùng một thế kỷ.

Những phân tích DNA mới đã vẽ nên một bức tranh toàn cảnh hơn về xã hội Neanderthal. Một số đàn ông Neanderthal ở hang Chagyrskaya mang những đoạn dài DNA giống hệt nhau từ cùng một tổ tiên gần. DNA hạt nhân cũng cho thấy họ có quan hệ họ hàng gần hơn với người Neanderthal ở Tây Ban Nha, so với người Neanderthal ở Denisova - chỉ dấu của những cuộc di cư.

Skov cho rằng người Neanderthal đã sống thành những nhóm rất nhỏ từ 30 đến 110 người trưởng thành, và phụ nữ thường rời gia đình của mình để sống với gia đình bạn tình. Hầu hết các nền văn hóa của con người hiện đại cũng mang tính phụ hệ, nhấn mạnh thêm một khía cạnh tương đồng giữa người Neanderthal và người hiện đại.

Posth lưu ý rằng 14 bộ gen không thể tiết lộ đời sống xã hội của tất cả những người Neanderthal. Nhưng ông nhìn thấy những dấu hiệu đáng ngại trong sự kém đa dạng của những bộ gen đàn ông Neanderthal. Thời khắc cuối cùng đang nhanh chóng tiến đến gần họ: chỉ trong khoảng 5.000 đến 10.000 năm sau đó, họ sẽ biến mất.