Internet miễn phí của Facebook sẽ khiến các nhà mạng bị “xâm lược” ngay trong lĩnh vực của mình hay sẽ tạo ra một công cụ giúp cho nhà mạng và người dùng cùng hưởng lợi? Đây vẫn đang là vấn đề nóng bỏng được tranh luận rất sôi nổi.

Sự xâm chiếm thuộc địa điện tử?

Ngày 28/6, máy bay không người lái (UAV)Aquila có thể phát wifi từ trên không của Facebook có chuyến bay đầu tiên thành công, là mốc quan trọng trong dự án Internet.org khởi xướng năm 2013 nhằm cung cấp Internet miễn phí cho hàng tỷ người. Theo tuyên bố của Internet.org, mục đích của dự án này là đem lại sự kết nối và những lợi ích từ Internet đến 2/3 phần của thế giới chưa có mạng.

Mark Zukerberg đang ôm một bộ phận của máy bay phát wifi miễn phí Aquila. Ảnh: Ibtimes.com
Mark Zukerberg đang ôm một bộ phận của máy bay phát wifi miễn phí Aquila. Ảnh: Ibtimes.com

Trong khi người tiêu dùng mừng rỡ, nhiều hãng khởi nghiệp công nghệ thông tin, viễn thông và nhà cung cấp dịch vụ Internet lại lo lắng. Tại Ấn Độ và Ai Cập có sự xung đột giữa các hãng viễn thông với dịch vụ Internet miễn phí Free Basics trên thiết bị di động của Facebook, khiến chính phủ phải cấm Free Bacics. Đây là dịch vụ cung cấp truy cập vào một số website nhất định do Facebook liên kết với các tổ chức phi chính phủ, chính phủ và các nhà phát triển website.

“Nếu các nhà điều hành viễn thông cho phép phân rẽ Internet như vậy, hệ sinh thái khởi nghiệp của Ấn Độ sẽ ngắc ngoải” - Vijay Shekhar Sharma - người sáng lập công ty Internet One97 và Paytm - cho biết.

Internet miễn phí của Facebook còn bị cho là vi phạm nguyên tắc tính trung lập của mạng. Nguyên tắc này đòi hỏi đối xử công bằng với tất cả dịch vụ Internet. Việc Internet miễn phí của Facebook được phép hoạt động sẽ làm mất đi sự công bằng với các hãng công nghệ khác. Nó có thể dẫn tới “cuộc xâm lược thuộc địa điện tử” - như Kiran Jonnalagadda - người sáng lập cộng đồng công nghệ HasGeek ở Bengaluru - nói.

Việc Facebook hưởng lợi lớn từ quảng cáo còn khiến nhiều hãng viễn thông “tố” Facebook kiếm tiền trên công sức của họ. “Rất nhiều hãng viễn thông thấy vô lý vì họ đầu tư quá nhiều vào hạ tầng nhưng lại để cho Facebook hưởng lợi mà không phải trả gì” - Thomas Husson - Phó chủ tịch Viện nghiên cứu Forrester - nói.

Ở châu Phi, việc phủ rộng Internet miễn phí bị chỉ trích. Nhiều ý kiến cho rằng việc Facebook cung cấp dịch vụ Internet miễn phí qua các ứng dụng cơ bản sẽ khiến người dùng bị cuốn hút vào một không gian mạng bó hẹp như nhà tù. Việc chỉ truy cập một số trang miễn phí có nguy cơ làm còi cọc sự sáng tạo, hạn chế cơ hội của các doanh nghiệp nội địa, khiến lĩnh vực công nghệ trực tuyến có thể bị các hãng lớn nước ngoài thống trị.

Chiến lược Internet cho tương lai

Tháng 5/2015, các nhóm bảo vệ quyền điện tử ở 31 nước gửi thư cho Zukerberg cáo buộc Internet.org vi phạm nguyên tắc trung lập của Internet, đe dọa quyền tự do bày tỏ, công bằng cơ hội, an ninh mạng, bảo mật thông tin và đổi mới sáng tạo. Tuy nhiên, Zuckerberg cho rằng sẽ không có Internet công bằng nếu phần lớn người dân không thể truy cập. Facebook vẫn kiên trì dự án phủ sóng Internet miễn phí và dự kiến sẽ phóng 10.000 chiếc UAV như Aquila để tạo ra các điểm phát Internet ở bất cứ đâu, đem lại cơ hội truy cập mạng cho 4 tỷ người ở vùng cận Sahara và các vùng xa xôi khác.

Ngoài các chuyến bay thử nghiệm Aquila, Facebook còn tăng cường thiết lập đối tác là các nhà cung cấp viễn thông, điện thoại di động và công nghệ thông tin khác để phủ rộng các ứng dụng Free Basics. Đến tháng 2/2016, ứng dụng này đã sẵn có ở hơn 30 quốc gia, bao gồm cả Kenya và Iraq. Facebook cũng khẳng định Free Basics là hoạt động phi lợi nhuận, chỉ nhằm tạo cơ hội cho mọi người truy cập Internet.

“Nếu mọi người không được truy cập dịch vụ ứng dụng miễn phí cơ bản nghĩa là họ sẽ mất đi cơ hội truy cập Internet hiện nay” - Mark nói.

Dịch vụ cung cấp miễn phí Internet của Facebook cũng được không ít người ủng hộ, với quan điểm không có gì xấu xa đằng sau quy định vi phạm tính trung lập của Internet, nhưng điều đó không phải lúc nào cũng đúng. Việc các nhà cung cấp dịch vụ Internet luôn cố gắng đáp ứng nhu cầu của người dùng cũng không xấu. Đó là một sự tiến bộ của thị trường.

Dự án phát Internet miễn phí của Facebook một khi được phủ rộng sẽ buộc các nhà mạng nâng cao chất lượng, giảm giá dịch vụ và đem lại nhiều tiện ích hơn cho người dùng. Thậm chí các hãng viễn thông và công nghệ cũng được hưởng lợi thêm. Những ứng dụng Internet miễn phí của Facebook có thể kích thích người dùng tăng dữ liệu từ các nhà dịch vụ mạng và đây mới là vấn đề chiến lược của các nhà cung cấp viễn thông hiện nay.

“Vấn đề kế hoạch về dữ liệu quan trọng hơn việc hạn chế truy cập vào thiết bị di động hay sự phủ sóng truy cập. Facebook muốn dừng lại ở một đối tác của các hãng viễn thông và giúp họ bán được nhiều dữ liệu hơn” - Thomas Husson cho biết.