Thụ tinh nhân tạo để bảo tồn giống gà Hồ

Gà Hồ là giống gà xưa dùng để tiến vua, được phát hiện và nuôi tại thôn Lạc Thổ, thị trấn Hồ, huyện Thuận Thành, Bắc Ninh, với ‘tuổi đời’ trên 600 năm, không chỉ cho chất lượng thịt thơm ngon mà còn có vóc dáng to khỏe, đẹp, cân đối, dũng mãnh.

Tuy nhiên, gà Hồ có những điểm hạn chế như: Đẻ thưa, đẻ ít trứng, ấp và nuôi con vụng hơn các giống gà ri, gà kiến, gà pha, đặc biệt vào mùa hè và mùa đông, tỷ lệ nở con rất thấp do không phù hợp.

Mặt khác, cũng giống như nhiều giống gà bản địa khác, gà Hồ chịu sự thay đổi liên tục và khắc nghiệt của thiên nhiên và từng có gian đoạn bị con người lãng quên do áp lực của cơ chế thị trường như chạy theo năng suất cao, tập trung cho giống ngoại nhập, bỏ bê giống địa phương... làm cho giống gà Hồ bị giảm số lượng đáng kể và bị lai tạp nhiều.

Xuất phát từ thực tế đó, thạc sỹ Đào Lệ Hằng, Cục Chăn nuôi, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã tiến hành thực hiện đề tài “Nghiên cứu ứng dụng công nghệ thụ tinh nhân tạo và bảo tồn giống gà Hồ ở thôn Lạc Thổ, thị trấn Hồ, huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh” nhằm đánh giá thực trạng chăn nuôi, bảo tồn giống gà Hồ; đánh giá chất lượng tinh dịch gà Hồ; xác định hiệu quả của phương pháp thụ tinh nhân tạo cho gà Hồ so với thụ tinh trực tiếp thông thường…

Theo chị Hằng, trong 20 đề tài nghiên cứu về gà Hồ thì 2/3 số đề tài mới chỉ tập trung nghiên cứu về các đặc điểm cơ bản mà chưa có bất cứ đề tài nào nghiên cứu về phương pháp thụ tinh nhân tạo giống gà này.

TS Võ Văn Sự - nguyên Trưởng bộ môn Động vật quý hiếm và đa dạng sinh học, Viện Chăn nuôi quốc gia, cho biết, phương pháp thụ tinh nhân tạo trong vật nuôi không phải là phương pháp mới, nhưng với giống gà có ngoại hình lớn như gà Hồ, việc phối giống giữa con trống và con mái khó hơn các giống gà khác, nên phương pháp này có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo tồn giống gà quý này”.

Là cơ sở đã áp dụng phương pháp thụ tinh nhân tạo từ cuối năm 2015, ông Nguyễn Đăng Chung, Giám đốc hợp tác xã và Chủ nhiệm Câu lạc bộ gà Hồ, Thuận Thành, Bắc Ninh vui vẻ cho biết, kết quả của phương pháp thụ tinh nhân tạo đối với giống gà Hồ rất khả quan với tỷ lệ thành công là 85-90%, cao gần gấp đôi so với thụ tinh trực tiếp là 50-60%. Bên cạnh đó, tỷ lệ gà con loại 1/ số trứng ấp của gà mái được thụ tinh nhân tạo đạt 78% cao hơn 11% so với thụ tinh bằng phương pháp giao phối trực tiếp.

Nguyên nhân được ThS Hằng lý giải là do gà mái có thân hình to, chậm chạp dẫn đến khả năng đạp mái kém, ngoài ra gà trống có khối lượng lớn nên khi đạp mái con trống thường làm cho con mái bị thương dẫn đến con mái thường không chịu con trống.

Mặc dù phương pháp thụ tinh nhân tạo cho kết quả tốt, nhưng ông Chung cho biết, hiện HTX vẫn đang sử dụng kết hợp cả hai phương pháp thụ tinh là giao phối trực tiếp và thụ tinh nhân tạo, bởi theo ông, hiện quy mô các hộ nuôi vẫn còn nhỏ (từ vài chục đến hơn 100 con), nên hạn chế của phương pháp thụ tinh nhân tạo cần số lượng con mái thuần nhiều hơn con trống. Tuy nhiên để giữ con trống khỏe, đẹp đảm bảo chất lượng tinh thì các hộ vẫn sử dụng phương pháp thụ tinh nhân tạo.

Hiện các hộ nuôi trong HTX gà Hồ vẫn thường lấy tinh xong thụ luôn nên chỉ thực hiện trong vòng 30 phút để đảm bảo chất lượng tinh dịch. Để áp dụng phương pháp này một cách rộng rãi, ông Chung khuyến cáo cần tuyên truyền sâu rộng hơn bởi nhiều người vẫn cho rằng việc thụ tinh nhân tạo sẽ làm gà nhanh hỏng, mặc dù HTX có giải thích rằng phương pháp này không ảnh hưởng tới chất lượng gà. Chính vì thế, phương pháp này mới chỉ áp dụng tại HTX và Câu lạc bộ gà Hồ.

Phương pháp thụ tinh nhân tạo giống gà Hồ không chỉ đảm bảo độ đồng đều, các đặc điểm đặc trưng của giống, sinh trưởng tốt mà còn có tỷ lệ mắc bệnh thấp hơn so với gà Hồ được sinh ra từ giao phối tự nhiên nên cần được tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện công nghệ để chóng chuyển giao cho các hợp tác xã và hộ nông dân chăn nuôi và bảo tồn, phát triển gà Hồ bền vững.