Nhóm nghiên cứu ở Trường Đại học Cần Thơ đã đánh giá ảnh hưởng của tập quán canh tác đến tình trạng suy giảm năng suất của cây bưởi Năm Roi và xây dựng mô hình giúp người trồng biết cách sử dụng lượng phân bón hợp lý để đạt năng suất, chất lượng bưởi Năm Roi hiệu quả nhất.
Bưởi Năm Roi là một giống bưởi nổi tiếng ở Việt Nam được trồng nhiều ở một số tỉnh miền Tây Nam Bộ (nhiều nhất là Hậu Giang và Vĩnh Long). Châu Thành là một trong những huyện của tỉnh Hậu Giang có thế mạnh về vườn cây ăn trái, với tổng diện tích đất nông nghiệp gần 11 nghìn ha. Trong đó, vườn cây ăn trái chiếm 97% chuyên canh cây ăn trái chủ lực là bưởi năm roi và nhóm cây có múi khác.
Tuy nhiên, thời gian qua, do đất bị bạc màu, cung cấp dinh dưỡng cho cây chưa hợp lý, cộng với dịch hại bộc phát đã làm giảm diện tích, năng suất, sản lượng và chất lượng. Người dân trồng lại nhưng cây không phát triển tốt như trước, nên nhiều nhà vườn đã chuyển đổi sang cây trồng khác.
Để giúp nâng cao năng suất và chất lượng bưởi Năm Roi ở địa phương, nhóm nghiên cứu ở Trường Đại học Cần Thơ đã thực hiện đề tài “Xây dựng mô hình quản lý dinh dưỡng bền vững cho cây bưởi Năm Roi ở Hậu Giang”.
Mục tiêu của đề tài nhằm đánh giá ảnh hưởng của tập quán canh tác đến tình trạng suy giảm năng suất của cây bưởi Năm Roi; đồng thời, chẩn đoán tình trạng cân bằng dưỡng chất của các vườn bưởi Năm Roi ở vùng nghiên cứu. Qua đó, xác định công thức phân bón, xây dựng mô hình cải thiện độ phì đất bền vững cho đất trồng bưởi Năm Roi ở Châu Thành.
Khảo sát cho thấy, đất trồng bưởi tại huyện Châu Thành chủ yếu là thịt pha sét, có hàm lượng chất hữu cơ, Ni tơ (N) tổng, các cation bazơ trao đổi trong đất như Na+ , K+ ở mức thấp đến trung bình. Trên các vườn canh tác lâu năm, tình trạng bạc màu đất đang xảy ra với độ chua gia tăng. Hất hết người trồng bưởi không có thói quen bón vôi để cải tạo đất và gia tăng pH. Đây là những nguyên nhân chính khiến năng suất bưởi giảm đáng kể.
Bưởi Năm Roi ở Châu Thành đều được lên liếp (luống) với mục đích nâng độ cao mặt liếp so với mực nước trong kênh tưới, dẫn nước và trữ nước tưới trong mùa khô, hạn chế ngập và thoát nước vào mùa mưa. Mật độ trồng cây bưởi trên vườn trung bình 370 cây/ha, được xác định dày hơn so với khuyến cáo. Phân vô cơ N, P và K được sử dụng ở lượng 652 g N, 375 g P2O5 và 179 g K2O/cây/năm (khoảng 200kg N – 120kg P2O5 – 60kg K2O)/ha), năng suất bình quân khoảng 9 tấn/ha. Phân vôi ít được nhà vườn chú trọng bón cho cây.
Bằng phương pháp hệ thống chẩn đoán và khuyến cáo tích hợp (Diagnostic Recommendation Integrated System - DRIS) đã được nhiều chuyên gia nông nghiệp sử dụng, nghiên cứu của nhóm tác giả cho thấy, ngưỡng thiếu hoặc mất cân bằng dưỡng chất (DRIS<0) đối với N được ghi nhận bắt đầu xảy ra đối với bưởi khi hàm lượng trong lá < 20 gN/kg. Sự thiếu đạm xảy ra chủ yếu trong giai đoạn ra hoa và sau thu hoạch với tỷ lệ khoảng 60% của vườn trồng.
Đối với lân, ngưỡng thiếu lân được ghi nhận bắt đầu khi hàm lượng lân trong lá < 0,7 gP/kg. Sự thiếu lân được ghi nhận chủ yếu trong giai đoạn ra hoa và phát triển trái, cũng xảy ra ở hầu hết trên các vườn trồng. Đối với kali, ngưỡng thiếu kali được ghi nhận bắt đầu khi hàm lượng kali trong lá < 15 gK/kg. Sự thiếu kali có thể xảy ra ở các giai đoạn sinh trưởng của bưởi với tỷ lệ khoảng 30% của vườn trồng.
Để xác định công thức hợp lý nhằm duy trì và phát triển dưỡng chất, nhóm tác giả đã xây dựng được công thức NPK cho cây bưởi Năm Roi. Theo đó, với việc sử dụng công thức phân bình quân (200kg N – 120kg P2O5 – 60kg K2O)/ha của nhà vườn, năng suất trái trung bình đạt 9 tấn/ha. Nếu sử dụng công thức SSNM (250kg N – 140kg P2O5 – 85kg K2O)/ha, năng suất trái đạt khoảng 14 tấn/ha. Ngoài ra, việc phun phân bón lá có các thành phần N, P, K kết hợp với trung và vi lượng, cũng giúp gia tăng phẩm chất, trọng lượng và năng suất trái. Thử nghiệm mô hình trồng bưởi sử dụng lượng bón công thức SSNM (250N - 140 P2O5 - 85 K2O)/ha, kết hợp bón phân hữu cơ và bón lá, cho năng suất 17,3 tấn/ha.
Nhóm tác giả khuyến cáo, ngoài sử dụng lượng phân theo công thức để đạt năng suất, chất lượng tốt nhất, người dân cần bổ sung thêm phân hữu cơ và vôi cho đất để nâng cao giá trị pH và hàm lượng chất hữu cơ có trong đất. Ngoài ra, do đất ở tầng mặt khá chặt, nên cần nên xới xáo đất khi bón phân, nhằm cải thiện độ xốp và tạo sự thông thoáng cho bộ rễ của cây bưởi được phát triển tốt hơn, từ đó gia tăng hấp thu dưỡng chất.
Đề tài mới được Sở KH&CN tỉnh Hậu Giang nghiệm thu năm nay, kết quả đạt.