Dụng cụ chế biến truyền thống gạo Tám xoan Hải Hậu

Công đoạn đầu tiên trong quá trình chế biến gạo đó là loại bỏ vỏ trấu, một chiếc máy sẽ được sử dụng để loại bỏ hoàn toàn vỏ trấu trên hạt thóc. Cách tách vỏ trấu truyền thống thủ công bằng các loại cối say được sử dụng sức người kéo không còn được sử dụng hiện nay. Tuy nhiên, về nguyên tắc thì việc loại bỏ vỏ trấu giữa phương pháp truyền thống và hiện đại không có sự khác biệt.

Công đoạn tiếp theo sau khi sát vỏ trấu đó là việc làm trắng hạt gạo, lớp màng cứng bên ngoài hạt gạo sẽ được loại bỏ để khi nấu hạt gạo nở ra dễ dàng và không bị khô và cứng khi ăn. Nguyên tắc loại bỏ màng bọc bên ngoài hạt gạo đó là tạo ra một lực cọ sát mạnh để làm mòn dần lớp màng. Tuy nhiên cần phải đảm bảo hạt gạo được mòn đều và không bị gẫy.

Phương pháp truyền thống của người dân vùng Đồng bằng Sông Hồng đó là dùng cối để giã, cách giã ngày xưa là dùng cối trục dọc, sau đó dùng chân để đạp cho đầu thanh đòn cao lên, sau đó thả chân ra để cối rơi xuống cối gạo. Sau này người dân sử dụng máy để thay thế sức con người.

Lợi thế của phương pháp giã gạo truyền thống đó là duy trì một lớp vỏ mỏng trên hạt gạo, giúp cho cơm khi nấu được đậm hơn và lượng vitamin còn lại trên vỏ hạt gạo duy trì nhiều hơn.

Hiệp hội gạo tám xoan Hải Hậu đã có những cải tiến trong phương pháp giã gạo thủ công, theo đó một chiếc cối được sáng tạo từ thanh đòn ngang chuyển sang thanh đòn dọc. Với chiếc cối này, năng suất giã được tăng gấp 2-3 lần và thời gian giã giảm đi 50%.

Chày giã gạo được thiết kế bằng gỗ, có tác dụng không làm vỡ hạt gạo khi giã.

Dưới đáy cối được thiết kế một lỗ nhỏ dùng để kéo rút gạo sau khi gạo được giã xong. Ngoài việc sử dụng cối giá gạo theo nguyên tắc truyền thống, người dân còn sử dụng các loại máy sát hiện đại hơn trong việc chế biến gạo. Đây là loại máy sát gạo phổ biến, sử dụng cho hầu hết các loại gạo.