Xoài tròn Yên Châu là cây ăn quả có nguồn gốc gắn liền với truyền thống văn hóa và lịch sử phát triển nghề làm vườn từ rất xa xưa của nhân dân các dân tộc vùng đất Yên Châu.

Xoài là cây ăn quả lâu năm có bộ rễ khỏe. Bộ rễ bao gồm rễ cọc, rễ ngang và rễ tơ. Phần lớn rễ tập trung ở tầng đất từ 0 - 50 cm nhưng đặc biệt có thể ăn sâu trên 3 mét. Sinh trưởng của cành xoài sau khi đã thành thục thì từ chồi ngọn có thể nhú ra 1 đến 7 cành mới.

Số lượng chồi phát ra trên một cành phụ thuộc vào giống, tuổi cây và thế sinh trưởng. Lá xoài thuộc loại lá đơn, mọc so le, tập trung trên ngọn cành, phía gốc cành ít lá hơn. Lá nguyên, thịt cứng, láng bóng, mặt lá phẳng hoặc lượn sóng, vặn xoắn hoặc cong về phía sau.

1
Xoài Yên Châu. Ảnh: Cayvahoa.

Xoài có thể chịu đựng được nhiệt độ từ 4 – 40oC nhưng thích hợp nhất ở trong khoảng từ 24 - 27oC. Trong điều kiện ẩm độ không khí thấp, nhiệt độ cao sẽ gây hại cho sự sinh trưởng của cây. Lượng mưa tốt nhất là 1.200 - 2.500 mm/năm, nếu mưa phân bố đều xoài chỉ cần lượng mưa 900 - 1.000 mm/năm.

Xoài có thể mọc ở cao độ dưới 1.200m nhưng tốt nhất từ 600m trở xuống. Xoài là cây ưa sáng, nếu trồng dày cây sẽ yếu ớt, cành dài và nhỏ, lá mỏng, những cành giáp nhau sẽ không ra trái. Độ ẩm không khí thấp cũng gây hại cho sự phát triển của xoài, độ ẩm quá cao cũng dễ làm cho xoài nứt quả và rụng hàng loạt.

Xoài là loại cây thân gỗ thường có thân cao, tuổi thọ vài chục năm, nhiều cây hơn 100 năm vẫn ra hoa kết trái. Tuổi thọ của cây tùy thuộc vào cách nhân giống và điều kiện trồng. Trồng cây thực sinh (cây trồng bằng hạt) thường to và cao hơn cây chiết, cây ghép hoặc cây trồng từ cành giâm. Xoài có thể trồng bằng hạt hoặc chiết ghép nhưng thời gian cho quả sẽ chậm hơn nếu trồng bằng hạt (khoảng 6 đến 8 năm).

Xoài Yên Châu có tên khoa học Mangifera indica L., thuộc chi Mangifera là loại cây ăn quả thân gỗ, mọc rất khỏe, cây thường xanh, cao to, thân thẳng, vỏ xù xì. Cây có độ cao từ 10 - 30 mét. Mật độ cành dày, chắc khỏe, phân cành xiên, vỏ cành hơi xù xì.

Cây xoài Yên Châu có lá đơn, mọc so le, tập trung trên ngọn cành. Lá thuôn dài, đầu nhọn, có màu xanh hoặc xanh nhạt. Mép lá lượn sóng, mặt lá mịn và cong về sau, phía sau lá có nhiều gân. Chiều dài của lá từ 17 - 20 cm, chiều rộng lá từ 6 -10 cm, quả xoài nhỏ, tương đối tròn.

Xoài tròn Yên Châu là cây ăn quả có nguồn gốc gắn liền với truyền thống văn hóa và lịch sử phát triển nghề làm vườn từ rất xa xưa của nhân dân các dân tộc vùng đất Yên Châu. Việc trồng xoài đã được phát triển gần 100 năm, là loại cây trồng gắn bó rất thân thiết với người dân bản địa, đặc biệt là đồng bào dân tộc Thái huyện Yên Châu.