Tăng quyền sở hữu trí tuệ cho doanh nghiệp và nhà nghiên cứu để thúc đẩy đổi mới sáng tạo

Trong bối cảnh Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) đã có hiệu lực từ ngày 14/1/2019, Việt Nam phải thực hiện các cam kết của mình trong CPTPP - một trong những hiệp định thương mại (FTA) thế hệ mới có quy định bảo hộ quyền SHTT ở mức rất chặt chẽ. Do đó, Luật SHTT đã được sửa đổi tập trung vào 5 vấn đề là cách thức nộp đơn đăng ký xác lập quyền sở hữu công nghiệp, sáng chế, nhãn hiệu, chỉ dẫn địa lý và bảo vệ quyền SHTT. “Chúng ta nên lưu ý vấn đề mấu chốt: dù là FTA hay Luật SHTT thì việc thực thi chúng cũng là nhằm hỗ trợ chứ không phải ngăn cản các hoạt động sáng tạo và nếu các nhà khoa học, nhà sáng chế cũng như các doanh nghiệp có được những hiểu biết đầy đủ và nắm vững được các quy định về SHTT, họ sẽ có cơ hội tận dụng tối đa luật để bảo hộ quyền sở hữu của chính mình. Ngược lại, nếu ai đó chỉ chăm chăm đi sao chép, xâm phạm quyền của người khác thì chắc chắn sẽ bị chế tài của luật pháp điều chỉnh”, ông Lê Ngọc Lâm nói.

Để giải thích rõ hơn vấn đề này, ông đã đơn cử sáng chế, một trong năm nội dung điều chỉnh của Luật SHTT, vốn tạo điều kiện cho các nhà nghiên cứu có nhiều cơ hội chuẩn bị khi tăng thời gian ân hạn nộp hồ sơ đăng ký quyền SHTT với sản phẩm phát minh, sáng chế có được trong quá trình nghiên cứu. Ông đề cập về lợi ích mà Luật SHTT mới mang lại: “Trước đây, sau khi xuất bản công bố trên các tạp chí quốc tế, các nhà khoa học chỉ có 6 tháng để chuẩn bị hồ sơ gửi lên Cục SHTT đăng ký bằng phát minh, sáng chế, nếu không sẽ mất tính mới của sản phẩm. Nay với quy định mới, họ sẽ có cả một năm để chuẩn bị các công việc cần thiết trước khi nộp hồ sơ. Trong trường hợp này, bài báo công bố sẽ không làm mất tính mới của sáng chế”. Ông cũng lưu ý các nhà nghiên cứu, qua thời hạn 12 tháng đó, ân hạn sẽ không còn nên nếu có hồ sơ đăng ký sáng chế thì chắc chắn Cục STTT sẽ không chấp thuận.

Tuy nhiên, việc tăng thời gian ân hạn của đăng ký sáng chế không chỉ tác động đến các nhà khoa học mà còn cả đến doanh nghiệp. Thứ trưởng Bộ KH&CN Bùi Thế Duy, người chủ trì buổi họp báo, đã bổ sung thông tin về tác động mang tính hai chiều của Luật: thúc đẩy quá trình tạo ra tài sản trí tuệ nhưng ngược lại, việc sử dụng tài sản đó cần phải có trách nhiệm hơn. “Thời gian 12 tháng ở đây tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các nhà khoa học là trong vòng 12 tháng sau khi công bố bài báo quốc tế vẫn có thể đi đăng ký bằng phát minh sáng chế. Nếu trong khoảng thời gian đó, các doanh nghiệp sử dụng kết quả đấy vào quá trình sản xuất kinh doanh của mình thì doanh nghiệp vi phạm quyền tác giả về phát minh sáng chế. Khai thác kết quả khoa học không có nghĩa là thấy công bố công trình là mình có thể miễn phí mang về ứng dụng luôn”, ông nói.

Việc sửa đổi, bổ sung Luật SHTT không chỉ góp phần đơn giản hóa thủ tục hành chính, ví dụ trong chuyển giao bằng đăng ký sở hữu công nghiệp, bên giao và bên nhận không cần đến Cục SHTT để chứng nhận mà có thể tiến hành thỏa thuận như đối với một hợp đồng dân sự về một loại tài sản thông thường, mà còn đem đến những biện pháp bảo vệ quyền SHTT ở mức cao hơn. Do đó, ông Lê Ngọc Lâm cho rằng, “để thực thi một cách hữu hiệu quyền của chủ sở hữu, doanh nghiệp cần nắm được các quy định mới một cách rõ ràng. Nếu không, các doanh nghiệp có thể gặp phải bất lợi nếu như không biết rõ luật, có thể sẽ dẫn đến việc xâm phạm SHTT một cách vô tình và phải chịu những chế tài cao trong CPTPP. Trước đây ở các vụ tranh chấp, khiếu kiện về SHTT, nếu nguyên đơn thua thì không xảy ra vấn đề gì cả, nhưng với CPTPP thì bị đơn có thể yêu cầu nguyên đơn trả chi phí hợp lý để thuê luật sư của họ”.