Vaccine sốt rét lần đầu tiên đạt yêu cầu về tính hiệu quả của WHO

Một cuộc thử nghiệm vaccine sốt rét ở Burkina Faso đã chứng tỏ những kết quả hứa hẹn với cuộc chiến chống lại căn bệnh vốn là nguyên nhân dẫn đến số lượng 400.000 người chết trong năm 2019.

Các kết quả của pha thử nghiệm này mới được xuất bản trên tạp chí The Lancet và hiện đang chờ bình duyệt. Nó chứng tỏ là vaccine R21/Matrix-M đạt hiệu quả ngăn ngừa bệnh dịch tới 77% trong suốt 12 tháng sau khi tiêm.

Đây là loại vaccine đầu tiên đạt được mục tiêu đề ra trong Lộ trình công nghệ vaccine sốt rét của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) là một loại vaccine ít nhất cần đạt 75% công hiệu.

Ca thử nghiệm lâm sàng này có sự tham gia của 450 trẻ em độ tuổi 5 đến 17 tháng. Những người tham gia được chia vào ba nhóm – hai nhóm đầu tiên được tiêm R21/Matrix-M, với một liều hoạt chất thấp hoặc một liều hoạt chất lớn Matrix-M, và một nhóm được kiểm soát với một giả dược.

Hiệu quả của vaccine trong nhóm được tiêm liều Matrix-M thấp hơn là 71% và không bị bất kỳ hiệu ứng phụ nào đáng chú ý.

Các nhà nghiên cứu giờ bắt đầu chuẩn bị cho một pha thử nghiệm lâm sàng có quy mô lớn hơn để đánh giá sự an toàn và tính hiệu quả của vaccine trên quy mô lớn với 4.800 em độ tuổi từ 5 đến 36 tháng trên bốn quốc gia châu Phi.

Pha thử nghiệm vừa qua có “một mức thuyết phục cao”, Julian Rayner, một nhà nghiên cứu về sốt rét và giám đốc Viện nghiên cứu Y khoa Cambridge tại trường đại học Cambridge ở Anh, người không tham gia vào nghiên cứu này, cho biết.

“Đây mới là giai đoạn sớm của một thử nghiệm, dữ liệu tuy rất hứa hẹn nhưng mới trên một số lượng rất nhỏ trẻ em, vì vậy cần tiếp tục tiến hành các thử nghiệm lớn hơn ở nhiều địa điểm khác nữa”, Rayner nói với DW.

Trẻ em dễ bị nhiễm nhất

Sốt rét là căn bệnh đe dọa đi theo suốt cuộc đời con người bởi ký sinh trùng lây nhiễm cho người thông qua những cú đốt của muỗi cái Anopheles mang mầm bệnh. Có năm loại ký sinh trùng là nguyên nhân gây ra sốt rét ở người, trong đó có hai loài P. falciparum và P. vivax là nguy hiểm nhất.

Căn bệnh này có nhiều triệu chứng như sốt, đau đầu, khó chịu, các vấn đề liên quan đến dạ dày – ruột, ho, cũng như các vấn đề về thần kinh.

Ước tính có 229 triệu ca nhiễm bệnh sốt rét trên khắp thế giới vào năm 2019, theo WHO, và gánh nặng bệnh tật lớn nhất rơi vào các quốc gia châu Phi, nơi hứng chịu tới 94% các ca nhiễm bệnh và chết vào năm 2019. Trẻ em dưới năm tuổi chiếm 67% số lượng cá ca chết vì sốt rét trên toàn thế giới. Những người sống ở nơi bệnh sốt rét hoành hành và bị lây nhiễm khi lớn lên có thể phát triển một số mức miễn dịch một cách tự nhiên. “Nó không hoàn toàn là miễn dịch một cách đầy đủ, nó cũng không có nghĩa là anh không mắc bệnh sốt rét thêm lần nữa nhưng anh không có một số triệu chứng và một số hậu quả để lại”, Rayner nói với DW. “Đó là nguyên nhân tại sao phần lớn các ca mắc đều là trẻ em, bởi vì anh phải sống đủ lâu và đủ trưởng thành để phát triển hệ miễn dịch tự nhiên”.

Cho đến bây giờ, chỉ có một loại vaccine là RTS,S, đã chứng tỏ giảm bớt nguy cơ mắc sốt rét một cách hiệu quả ở trẻ em châu Phi. Trong số những đứa trẻ 5 đến 17 tháng tuổi được hưởng bốn liều, loại vắc xin này đã ngăn ngừa được khoảng 39% trường hợp mắc bệnh sốt rét trong vòng bốn năm và khoảng 29% trường hợp mắc bệnh sốt rét ác tính, theo WHO.

Kháng thuốc cũng là một vấn đề

Khi điều trị ở giai đoạn đủ sớm, một số người có thể dễ dàng phục hồi sức khỏe nhưng nếu phát hiện quá muộn thì quá trễ để thuốc hoạt động hiệu quả; và có một vấn đề lớn với việc kháng thuốc.

“Đã có kháng thuốc với cả một số thuốc điều trị chính ở một số ký sinh”, Rayner cho biết. “Đó là nguyên nhân tại sao một vaccine hiệu quả lại rất quan trọng trong lúc này – bởi vì chúng ta cần một cách tiếp cận mới”.

Các ký sinh trùng sốt rét đều phát triển những cơ chế phức tạp để lẩn trách sự phản hồi miễn dịch, Rayner nói với DW. “Không có vaccine sử dụng trên diện rộng, vì vậy bất cứ kết quả tích cực nào cũng hết sức thú vị vì sốt rét là một căn bệnh đáng sợ và là một thách thức lớn đối với sức khỏe cộng đồng”, Rayner nói.