“Từ ngày 01/10/2016, các đơn vị sử dụng nguồn phóng xạ di động đều phải lắp đặt thiết bị giám sát nguồn phóng xạ. Với những cơ sở mới xin cấp phép buộc phải có thiết bị giám sát thì mới cấp phép, những đơn vị đã cấp phép rồi yêu cầu lắp thêm thiết bị”.

PGS.TS Vương Hữu Tấn - Cục trưởng Cục An toàn bức xạ và hạt nhân nhấn mạnh sau khi nhận bàn giao các thiết bị quản lý và giám sát nguồn phóng xạ di động có tên BKRAD do Trường ĐH Bách khoa Hà Nội nghiên cứu vào chiều 30/09. Theo đó trong đợt này có 10 thiết bị được bàn giao.
PGS.TS Vương Hữu Tấn (thứ ba từ phải qua) – Cục trưởng Cục An toàn bức xạ và hạt nhân cùng ông Huỳnh Trung Hải (thứ hai từ trái qua) - Trưởng phòng Khoa học và Công nghệ, ĐH Bách Khoa đang kiểm tra các thiết bị giám sát.

Theo PGS.TS Vương Hữu Tấn, trong những năm gần đây khi chưa triển khai việc quản lý giám sát nguồn phóng xạ, nhiều nơi đã xảy ra tình trạng mất nguồn phóng xạ. Điều này tiềm ẩn nguy cơ lớn ảnh hướng đến nhiều mặt của đời sống nên nhu cầu cần có một hệ thống để kiểm soát an ninh các nguồn phóng xạ đặc biệt là nguồn phóng xạ sử dụng di động ngoài hiện trường rất cần thiết.

Chính vì vậy, nhằm đảm bảo an toàn và an ninh nguồn phóng xạ, Cục ATBXHN đã đặt hàng và giao TrườngĐH Bách khoa Hà Nội chủ trì thiết kế chế tạo hệ thống giám sát nguồn phóng xạ từ tháng 10/2014. Đây được xem như là một nhiệm vụ Nhà nước đặt hàng và giao cho trường ĐH Bách Khoa thực hiện, xây dựng hệ thống giám sát an ninh nguồn phóng xạ bao gồm cả phần cứng và phần mềm để giúp cho việc quản lý các nguồn phóng xạ đáp ứng nhu cầu thực tế và cần thiết.

Với nhiệm vụ trên, TS Trần Quang Vinh - thuộc Viện Điện tử - Viễn thông, Đại học Bách khoa Hà Nội đã chủ nhiệm đề tài: "Nghiên cứu và phát triển hệ thống quản lý và giám sát từ xa các nguồn phóng xạ".

"Tính đến thời điểm này ĐH bách Khoa đã hoàn thành nhiệm vụ với sản phẩm là hệ thống BKRAD có tính năng giám sát liên tục vị trí, trạng thái nguồn phóng xạ, đo suất liều bề mặt projector và đưa ra các mức cảnh báo cần thiết", TS Trần Quang Vinh cho biết.

Ngoài ra, hệ thống có kỹ thuật định vị và truyền thông tin cậy với các thiết bị vệ tinh, hạ tầng thông tin di dộng, bộ đàm, hệ thống wi-fi và RFID, internet. BKRAD tiêu thụ năng lượng thấp, sử dụng pin dung lượng cao, xả nạp nhiều lần. Kết cấu cơ khí có thể chống bụi, chống nước, chịu va đập, tháo lắp bằng dụng cụ chuyên dụng và không ảnh hưởng đến hoạt động bình thường của projector.
Hệ thống BKRAD, ĐH Bách Khoa

Tại lễ bàn giao, PGS.TS Vương Hữu Tấn cho biết, căn cứ vào thông tư 13/2015/TT-BKHCN sửa đổi, từ ngày 01/10/2016, tất cả các đơn vị sử dụng nguồn phóng xạ di động đều phải lắp đặt thiết bị giám sát nguồn phóng xạ này. Với những cơ sở mới xin cấp phép buộc phải có thiết bị này thì mới cấp phép hoạt động còn đối với những đơn vị đã cấp phép rồi sẽ yêu cầu mang đến Cục ANTBXHN để được giới thiệu liên hệ đến ĐH Bách Khoa để mua thiết bị.

"Lễ bàn giao đáp ứng kịp thời nhu cầu quản lý của Cục, chúng tôi sẽ sử dụng các phần mềm để quản lý và yêu cầu tất cả các cơ sở sử dụng các thiết bị nguồn phóng xạ di động đều phải lắp đặt hệ thống", ông Tấn nhấn mạnh.

Khi gắn thiết bị này đơn vị sử dụng projector di chuyển đến đâu đều được phát hiện tức thời, các mũi tên màu xanh nối với nhau là ví dụ điển hình việc mang thiết bị BKRAD di chuyển từ ĐH Bách Khoa Hà Nội đến Bộ Khoa học và Công nghệ.

Ông Huỳnh Trung Hải, Trưởng phòng Khoa học và Công nghệ, ĐH Bách Khoa cho biết: “Kết quả đề tài này là công cụ hỗ trợ quản lý để thực hiện việc giám sát các nguồn phóng xạ và thúc đẩy việc gắn bó giữa nghiên cứu học và quản lý, thực tiễn sản xuất, đây là điều đáng ghi nhận”.
BKRAD có 2 tính năng chính là định vị, truyền thông trên cơ sở hạ tầng di động sẵn có ở Việt Nam và hệ cảm biến, giám sát. Với hệ cảm biến, giám sát, BKRAD cho phép xác định trạng thái projector nhằm thiết lập chế độ làm việc phù hợp. Khi projector chứa phóng xạ đang làm việc hoặc di chuyển, BKRAD gửi dữ liệu trực tuyến về trung tâm với chu kỳ 30 giây/lần. Trong trường hợp projector không hoạt động, BKRAD sẽ tự động chuyển về chế độ tiết kiệm năng lượng và gửi dữ liệu 60 phút/lần. Khi projector lưu kho, BKRAD sẽ gửi dữ liệu 10 tiếng/lần. Ngoài ra với hệ cảm biến, giám sát, BKRAD cũng tự động kích hoạt một thiết bị bí mật giám sát chính bị phá hoại. Chức năng này cho phép tìm lại projector bị đánh cắp hoặc thất lạc.