Thuế kỹ thuật số của Malaysia: Một động thái thông minh?

Nền kinh tế kỹ thuật số đang thay đổi cách chúng ta nhìn nhận lại các loại thuế. Tại Malaysia, Chính phủ nhiệm kỳ trước đó đã cân nhắc việc nâng cao doanh thu bằng cách đánh thuế vào nền kinh tế kỹ thuật số. Chính phủ của Liên minh Hy vọng (Alliance of Hope) vừa lên cầm quyền đang tiếp tục hướng đi này, đồng thời xem xétbổ sung “thuế kỹ thuật số” vào dự thảo ngân sách năm 2019.

Vào tháng 9/2018, Chính phủ nhiệm kỳ mới của Malaysia đã bãi bỏ Thuế Hàng hóa và Dịch vụ (GST) không được nhiều người dân ủng hộ, thay vào đó đưa vào sử dụng Thuế Bán hàng và Dịch vụ (SST). Khoản thu ngân sách dự kiến từ thuế SST khoảng 5,1 tỷ USD, thấp hơn nhiều so với khoản thu 10,3 tỷ USD từ thuế GST trong các năm 2016 và 2017. Do đó, Chính phủ Malaysia đang tìm cách lấp đầy thâm hụt ngân sách hằng năm thông qua nhiều biện pháp khác nhau, bao gồm cắt giảm chi tiêu hoạt động và đánh thuế kỹ thuật số.

“Đối với dịch vụ trực tuyến được nhập khẩu, các nhà cung cấp dịch vụ nước ngoài sẽ phải đăng ký và nộp thuế dịch vụ liên quan cho hải quan Malaysia kể từ ngày 1/1/2020”, Lim Guan Eng, Bộ trưởng Tài chính Malaysia, cho biết.

Theo một báo cáo ngắn của Viện Dân chủ và Kinh tế (IDEAS) có trụ sở tại Kuala Lumpur, lý lẽ ủng hộ cho thuế kỹ thuật số dựa trên hai yếu tố.Thứ nhất, các công ty kỹ thuật số trả thuế thấp hơn các công ty phi kỹ thuật số. Thứ hai, số hóa đã thay đổi cơ bản cách thức mà giá trị được tạo ra. Tuy nhiên, các tác giả IDEAS kết luận rằng, không có bằng chứng rõ ràng cho thấy các công ty kỹ thuật số trả ít thuế hơn các công ty truyền thống.

Thuế kỹ thuật số nhằm mục đích tạo ra sân chơi bình đẳng giữa các doanh nghiệp trong và ngoài nước đang hoạt động trong lĩnh vực kỹ thuật số. Các doanh nghiệp nước ngoài hoạt động trên quy mô toàn cầu thường không phải trả thuế ở Malaysia, bởi vì họ không có sự hiện diện vật chất tại quốc gia này. Thay vào đó, họ tuyên bố lợi nhuận thuộc về quốc gia có trụ sở chính của doanh nghiệp, điều đó khiến Malaysia mất doanh thu thuế tiềm năng.

Việc đánh thuế ở đâu trong chuỗi cung ứng kỹ thuật số vẫn là điều gây tranh cãi khi nguyên tắc đánh thuế thu nhập doanh nghiệp trên bình diện quốc tế là nên áp dụng cho khu vực tạo ra giá trị. Do đó, điều quan trọng là tránh đánh thuế hai lần – thứ có thể cản trở sự phát triển của nền kinh tế kỹ thuật số.

Mặc dù doanh thu của Chính phủ Malaysia có thể được đảm bảo trong ngắn hạn, nhưng thuế kỹ thuật số chắc chắn sẽ làm tăng giá các mặt hàng và dịch vụ kỹ thuật số tại Malaysia, từ đó đánh thẳng vào túi tiền của người tiêu dùng.

“Điều này có thể làm chậm sự phát triển của nền kinh tế kỹ thuật số ở Malaysia, đặc biệt là đối với những startup mới thành lập cũng như các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs) sử dụng nền tảng trực tuyến, chẳng hạn như điện toán đám mây hoặc phương tiện truyền thông xã hội cho quảng cáo và bán hàng”, IDEAScho biết.

Ủy ban Truyền thông và Đa phương tiện Malaysia (MCMC) cho biết, giới trẻ trong độ tuổi từ 20 đến 39 chiếm 75% số người mua sắm trực tuyến tại Malaysia.

Theo Adli Amirullah, một nhà kinh tế học tại IDEAS, những người bị ảnh hưởng nặng nề nhất là tầng lớp trẻ của xã hội có thu nhập tương đối thấp hoặc không có thu nhập. Ông giải thích rằng, thuế kỹ thuật số sẽ ảnh hưởng đến giới trẻ từ cả hai phía, người tiêu dùng và doanh nhân. Đối với người tiêu dùng, giới trẻ sẽ phải trả giá cao hơn cho các dịch vụ kỹ thuật số được sử dụng chủ yếu bởi họ như Spotify và Netflix. Về phía nhà doanh nghiệp, thuế kỹ thuật số kéo theo chi phí cơ sở hạ tầng kinh doanh kỹ thuật số cao hơn, chẳng hạn như dịch vụ lưu trữ đám mây và sử dụng nền tảng thương mại điện tử.

Amirullah thừa nhận, thuế kỹ thuật số là điều không mong muốn đối với người dân nhưng cần thiết để chính phủ tăng doanh thu. “Không ai thích thuế và tôi chắc chắn thuế kỹ thuật số cũng không phải ngoại lệ. Tuy nhiên, chính phủ cần phải thực sự cẩn thận khi đề cập đến thuế kỹ thuật số. Nếu thuế quá cao, nó có thể tạo ra những ngoại ứng tiêu cực (negative externality) lớn, khiến quá trình đổi mới sáng tạo và năng suất bị ảnh hưởng trong thời gian dài”, Amirullah nhận định.

Chính phủ Malaysia phải đảm bảo rằng họ không tạo ra gánh nặng có thể làm mất tinh thần doanh nhân trẻ, khi họ đầu tư thời gian và nguồn lực vào thương mại điện tử. “Thương mại điện tử bản thân nó là một ngành công nghiệp lớn, và chúng ta nên khuyến khích giới trẻ sử dụng nền tảng này để xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ. Cuối cùng, những hoạt động kinh doanh và đổi mới sáng tạo sẽ mang lại lợi ích lớn hơn cho đất nước trong thời gian tới”, Amirullah nói.

Amirullah cho rằng, một cách mà Chính phủ có thể áp dụng là đánh thuế tiêu dùng hàng hóa và dịch vụ kỹ thuật số thay vì trực tiếp đánh thuế các công ty. Chính phủ cần đảm bảo nguyên tắc tài chính thích hợp để không làm ảnh hưởng đến quá trình đổi mới và cản trở sự phát triển của nền kinh tế kỹ thuật số trong tương lai.

“Những gì Chính phủ có thể làm để hạn chế tối đa ngoại ứng tiêu cực của thuế kỹ thuật số là cung cấp những ưu đãi cho các doanh nhân trẻ để họ sử dụng thương mại điện tử làm mô hình kinh doanh, qua đó thúc đẩy mạnh hoạt động kinh doanh của giới trẻ trong nước”, Amirullah nói.