SARS-CoV-2 có thể đã lưu hành từ giữa tháng 10/2019

"Nghiên cứu của chúng tôi được thiết kế để trả lời câu hỏi SARS-CoV-2 có thể đã lưu hành ở Trung Quốc bao lâu trước khi bị phát hiện", tác giả nghiên cứu, Joel O. Wertheim từ Phòng Bệnh truyền nhiễm và Sức khỏe cộng đồng toàn cầu Trường Y UC San Diego, cho biết.

Các trường hợp nhiễm Covid-19 đầu tiên được báo cáo vào cuối tháng 12/2019 tại Vũ Hán, thuộc tỉnh Hồ Bắc, miền Trung Trung Quốc. Sau đó virus nhanh chóng lan ra bên ngoài. Chính quyền Trung Quốc đã phong tỏa thành phố và thực hiện các biện pháp giảm thiểu lây nhiễm trên toàn quốc. Đến tháng 4/2020, virus được kiểm soát ở Hồ Bắc nhưng Covid-19 đã trở thành đại dịch toàn cầu với hơn 100 quốc gia báo cáo các trường hợp mắc bệnh.

Trong nghiên cứu mới, các nhà nghiên cứu đã phân tích “đồng hồ phân tử” của virus để tìm hiểu về thời điểm xảy ra trường hợp SARS-CoV-2 đầu tiên.

"Đồng hồ phân tử" là thuật ngữ chỉ một kỹ thuật sử dụng tốc độ đột biến của gen để suy ra khi hai hoặc nhiều dạng sống khác nhau tách ra thành nhiều nhánh từ một nguồn chung - trong trường hợp này, là để xác định thời điểm các biến thể của SARS-CoV-2 tách ra khỏi tổ tiên chung. Ước tính thời điểm đó là vào giữa tháng 11/2019.

Niên đại phân tử của tổ tiên chung gần nhất của các biến thể thường được coi là đồng nghĩa với bệnh nhân số 0 hay bệnh nhân đầu tiên của một căn bệnh mới nổi. Tuy nhiên, đồng tác giả Michael Worobey, Tiến sĩ, Giáo sư sinh thái học và sinh học tiến hóa tại Đại học Arizona, cho biết: Chúng ta xác định được thời điểm các biến thể SAR-CoV-2 bắt đầu tách ra khỏi tổ tiên chung, nhưng bệnh nhân đầu tiên có thể đã nhiễm virus ban đầu cách đó vài ngày, vài tuần hoặc thậm chí nhiều tháng trước thời điểm virus bắt đầu đột biến thành các nhánh. "Xác định khoảng chênh lệch này là trọng tâm của nghiên cứu của chúng tôi", Worobey nói.

Các tác giả nghiên cứu đã sử dụng nhiều công cụ phân tích khác nhau để mô hình hóa cách virus SARS-CoV-2 hoạt động trong đợt bùng phát đầu tiên, bao gồm các mô phỏng dịch bệnh dựa trên đặc điểm sinh học đã biết của virus, chẳng hạn như khả năng lây truyền của nó và các yếu tố khác.

Kết quả mới ước tính rằng virus SARS-CoV-2 có khả năng đã lưu hành mà không bị phát hiện trong nhiều nhất hai tháng trước khi phát hiện trường hợp Covid-19 ở người đầu tiên ở Vũ Hán vào cuối tháng 12/2019.

“Thông thường, các nhà khoa học sử dụng mốc thời gian bắt đầu xuất hiện đa dạng di truyền của virus để xác định thời điểm virus bắt đầu lây lan. Nghiên cứu của chúng tôi đã thêm một lớp quan trọng: chỉ ra khoảng thời gian virus gốc ban đầu đã lây nhiễm ở người trước khi sản sinh ra các biến thể đa dạng di truyền khác nhau", Wertheim cho biết. “Bằng cách kết hợp các dòng bằng chứng khác nhau, chúng tôi có thể đặt giới hạn trên cho thời điểm virus bắt đầu lưu hành là giữa tháng 10/2019 ở tỉnh Hồ Bắc".

Ngoài ra, chỉ 29,7% trong số các mô phỏng cho ra kết quả virus có thể sản sinh đủ để tạo thành đại dịch. Trong 70,3% các mô phỏng còn lại, virus lây nhiễm cho tương đối ít người trước khi tự chết hết và dịch kết thúc chỉ tám ngày sau trường hợp bệnh nhân số 0.

"Cách tiếp cận của chúng tôi đã mang lại một số kết quả đáng ngạc nhiên. Chúng tôi thấy rằng trong hơn 2/3 số lần chạy mô phỏng, dịch bệnh tự chấm dứt. Có nghĩa là nếu chúng ta quay ngược thời gian và lặp lại năm 2019 một trăm lần, cứ ba lần thì có hai lần Covid-19 không lây lan thành đại dịch. Phát hiện này ủng hộ quan điểm rằng con người liên tục bị tấn công bởi các mầm bệnh truyền từ động vật, [nhưng không phải mầm bệnh nào cũng lây lan thành đại dịch]", Wertheim nói.

Wertheim lưu ý thêm rằng ngay cả khi SARS-CoV-2 lưu hành ở Trung Quốc từ mùa thu năm 2019, mô hình của các nhà nghiên cứu cho thấy nó chỉ hoạt động và lây lan ở mức thấp cho đến ít nhất là tháng 12 năm đó.

"Mức độ virus thấp này ở Trung Quốc không nhất quán với những tuyên bố về việc lây nhiễm từ Trung Quốc sang châu Âu và Mỹ khi đó, tôi khá nghi ngờ về các tuyên bố rằng đã xuất hiện Covid-19 bên ngoài Trung Quốc vào thời điểm đó [tháng 12/2019]", Wertheim nói.

Các tác giả viết rằng, chủng SARS-CoV-2 ban đầu đã trở thành dịch bệnh bởi vì nó được phân tán rộng rãi, điều này có lợi cho sự tồn tại của virus. Trong khi virus lây truyền dễ dàng ở khu vực thành thị thì các mô phỏng cho thấy, dịch bệnh có khả năng tự tuyệt chủng từ 94,5 đến 99,6% ở các cộng đồng nông thôn mật độ dân số thấp hơn.