Bí ẩn hàng ngàn năm về những hố đá hình trôn ốc - được gọi là puquios - của nền văn minh Nazca vừa có lời giải nhờ sử dụng ảnh vệ tinh có độ phân giải cao.
Nazca - một sa mạc khô cằn trải dài hơn 85km ở Pampas de Jumana, phía nam Peru - nổi tiếng với hơn 900 hình vẽ khắc trên mặt đất, được tạo nên trong thời kỳ nền văn hóa Nazca (từ giữa năm 200 TCN-600). Nhưng chúng không phải là di sản duy nhất của nền văn minh Nazca. Khu vực này còn có những hố lót đá hình xoắn ốc, được gọi là puquios. Chúng xoáy vào lòng đất, được xây dựng cẩn thận.
Điều đặc biệt là các nhà khoa học không thể tính tuổi của công trình này bằng phương pháp cácbon truyền thống. Người Narca cũng không để lại bất kỳ dấu vết nào hé lộ thời gian xây dựng chúng. Các nhà khảo cổ đã dành nhiều thế kỷ cố tìm ra mục đích tồn tại của puquios, để từ đó xác định được niên đại của chúng.
Bí ẩn này vừa được nhà khoa học Rosa Lasaponara thuộc Viện Phân tích môi trường tại Italia khám phá. Bà sử dụng các bức ảnh từ vệ tinh để vẽ sơ đồ phân bố các puquios và tìm hiểu mối quan hệ giữa chúng với nguồn nước cũng như cư dân quanh khu vực. Kết quả cho thấy, các puquios tạo nên một hệ thống đường hầm nước giúp người dân lấy nước ngầm.
Bà Lasaponara tin rằng đây là chức năng chính của puquios, bởi khu vực này liên tục gặp hạn hán và là một trong những nơi khô cằn nhất trên thế giới.
Về cơ bản, puquios là một hệ thống thủy lực để lấy nước từ các nguồn nước ngầm. Các lỗ hình xoắn ốc hút gió vào các kênh ngầm. Gió đẩy nước từ các hồ chứa sâu trong lòng đất đến những nơi cần nước. Lượng nước còn lại được lưu trữ trên bề mặt các hố. Một số puquios vẫn hoạt động tới ngày nay.
“Rõ ràng trong quá khứ, hệ thống puquios giúp người dân Nazca khai thác được nguồn nước ngầm quanh năm, nuôi sống nền nông nghiệp khu vực nổi tiếng là khô cằn này” - bà Lasaponara cho biết.
Việc xây dựng trên quy mô lớn đòi hỏi sự hiểu biết toàn diện, không chỉ là các kỹ thuật xây dựng chuyên ngành mà còn về địa chất của khu vực cũng như sự biến đổi không ngừng nguồn cung nước.
“Hệ thống puquios là những dự án thủy lợi tham vọng nhất trong khu vực Nazca. Nó không chỉ đáp ứng nhu cầu nông nghiệp về thủy lợi mà còn dành cho các nhu cầu sinh hoạt gia đình” - bà Lasaponara nói thêm.
Lê Mai (Theo Sciencealert)