Ngoài trách nhiệm của các bên, vai trò của người hâm mộ cũng được đặt ra.
Phạm vi quyền và nghĩa vụ trong hợp đồng
Sở hữu các giải đấu UCL, UEL, Liên đoàn Bóng đá châu Âu (UEFA) bán các gói bản quyền truyền hình cho nhiều đơn vị khai thác - trong đó có KJ Sports & Media (KJSM). Tổng công ty Truyền hình cáp Việt Nam (VTVcab) mua bản quyền độc quyền phát sóng UCL và UEL trên lãnh thổ Việt Nam từ KJSM.
Bên cạnh độc quyền phát sóng hai giải đấu này, VTVcab có trách nhiệm bảo vệ bản quyền, không cho phép tổ chức, cá nhân khác phân phối, ghi hình, kinh doanh, phát sóng dưới bất cứ hình thức nào. Tuy nhiên mới đây, VTVcab cho biết đơn vị này bị KJSM cắt quyền phát sóng UCL và UEL do nhiều đơn vị tại Việt Nam có hành vi vi phạm bản quyền. Tháng 3/2016, VTVCab cũng từng đột ngột ngừng phát sóng hai giải đấu trên vì lý do tương tự.
Theo hợp đồng bản quyền, khi các đối tác không thực hiện được các nghĩa vụ cam kết, chủ sở hữu có thể tạm dừng cung cấp quyền phát sóng. Điều này phù hợp với quy định của pháp luật và thông lệ quốc tế.
Tuy nhiên, có vẻ như các yêu cầu của KJSM về vấn đề bản quyền vượt quá khả năng đảm bảo của VTVCab, căn cứ trên tình hình thực tế của Việt Nam. Vậy VTVCab đã “liều” đưa vào hợp đồng những cam kết mà họ không thể thực hiện được hay chính họ chưa nỗ lực hết mức để bảo vệ quyền phát sóng các giải đấu trên của mình, cũng là bảo đảm quyền thưởng thức các trận đấu đỉnh cao cho khán giả?
Là các đơn vị lớn, hẳn VTVcab và KJSM đều cân nhắc rất kỹ các điều khoản cũng như khả năng thực hiện các cam kết trong hợp đồng. Sự phát triển của công nghệ thông tin - đặc biệt là các thách thức về pháp lý trong thời livestream - sẽ “chơi khó” các bên, ngay cả đối với cơ quan thực thi quyền sở hữu trí tuệ (SHTT) để bảo đảm quyền này không bị xâm phạm.
Một pha bóng trong trận đấu bán kết Champions League mùa giải 2016/2017 giữa Real Madrid và Atletico Madrid. Ảnh: Goal
Do vậy, livestream chưa chắc đã là lý do chính dẫn đến việc VTVcab bị ngừng cung cấp chương trình phát sóng như đơn vị này công bố. Ngoài ra, thực tế về vi phạm bản quyền phát sóng trên thế giới còn có các biểu hiện khác như vượt quá quyền phát sóng hay bị xâm phạm bởi bên thứ ba. Với trường hợp của VTVcab, nguyên nhân thực sự dẫn đến mất quyền phát sóng UCL, UEL chỉ có thể khẳng định khi bản hợp đồng được công bố. Tuy nhiên, điều này sẽ không xảy ra bởi hầu hết các hợp đồng đều có điều khoản bảo mật nghiêm ngặt.
Trách nhiệm của người hâm mộ
Trong sự việc trên, thiệt hại đầu tiên thuộc về VTVcab. Độc quyền phát sóng các giải bóng đá hấp dẫn nhất hành tinh là “quyền lợi trong mơ” đối với bất kỳ đơn vị phát sóng nào. Tuy nhiên, vấn đề tài chính chỉ là thiệt hại trước mắt, giảm sút uy tín trước các đối tác mới là thiệt hại lâu dài trong quá trình đàm phán về bản quyền chương trình.
Người hâm mộ cũng chịu thiệt bởi được thưởng thức các chương trình giải trí đặc sắc là nhu cầu chính đáng. Tuy nhiên, nói một cách công bằng, người hâm mộ không hoàn toàn vô can trong vụ việc này. Lỗi của họ là nhận thức về bản quyền còn hạn chế nên vô tình khuyến khích các hành vi xâm phạm quyền SHTT “nở rộ”.
Theo quy luật của thị trường, có cung ắt sẽ có cầu, chừng nào còn có người xem những chương trình giải trí không có bản quyền, chừng đó còn có các đơn vị cung cấp bất hợp pháp. Sẽ rất lâu sau đó, hoặc có thể là không bao giờ người hâm mộ lại được thưởng thức những vũ điệu cuồng nhiệt trên sân cỏ.
Điều này chỉ có được khi ý thức tôn trọng bản quyền được nâng cao hơn, hoặc đơn vị sở hữu bản quyền “nới rộng” các điều khoản liên quan đến nghĩa vụ đảm bảo thực thi quyền SHTT dành cho đơn vị phát sóng tại Việt Nam. Với tốc độ phát triển và hội thập kinh tế quốc tế hiện tại, chúng ta nên kỳ vọng vào điều thứ nhất - nhận thức về bản quyền sẽ được nâng cao hơn, tạo động lực cho việc sáng tạo ra các chương trình giải trí chất lượng tốt.
Thực thi quyền SHTT tại Việt Nam là một hoạt động khó khăn, nhưng không phải là bất khả thi. Hiệu quả của hoạt động này phụ thuộc rất lớn vào quyết tâm của người bị xâm phạm và cách họ bảo vệ quyền lợi của mình. Nhiều lần bị mất uy tín trước đối tác, VTVcab tuyên bố sẽ kiện các đơn vị xâm phạm ra tòa. Liệu họ có làm như tuyên bố để tạo tiền lệ cho các vụ việc tương tự có thể phát sinh trong tương lai? Chỉ có thời gian và VTVcab mới có thể cho chúng ta câu trả lời.