Vào khoảng đầu thập niên 1990, các báo trong nước đưa tin: Hội đồng Khoa học Hoàng gia Anh vinh danh 10 nhân vật quân sự lỗi lạc nhất mọi thời đại, trong đó có 2 vị tướng kiệt xuất của Việt Nam: Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn và Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Điều đặc biệt, trong số những người được vinh danh, duy nhất Đại tướng Võ Nguyên Giáp còn sống.

Cho tới nay, thông tin đó vẫn thường được nhắc lại. Tiếc thay, trong thời đại của google này, thông tin đó chỉ tìm thấy ở… Việt Nam!

Nhưng quả thật, có một sự vinh danh dành cho 59 nhà quân sự vĩ đại nhất trong 2.500 năm (tính tới năm 2008), đã kịp được thực hiện khi danh tướng cuối cùng - Đại tướng Võ Nguyên Giáp - còn sống. Đó là cuốn sách ngoại khổ (khoảng 28 x 33 cm), minh họa tráng lệ mang tên: Các chỉ huy quân sự vĩ đại và các chiến dịch của họ (Great Military Leaders and their Campaigns, New York/London: Thames & Hudson, 2008.) Sách đã được gửi tặng danh tướng.

Bản đồ chiến dịch Điện Biên Phủ trong sách.
Bản đồ chiến dịch Điện Biên Phủ trong sách.

Tên tuổi của người chủ biên - Jeremy Black - và nhà xuất bản cùng sự thẩm định của bạn đọc trong 11 năm qua (4 sao rưỡi trên amazon) đã mang lại giá trị cho cuốn sách. J. Black là giáo sư lịch sử tại Đại học Exeter, một trong những nhà sử học được kính trọng nhất nước Anh và từng là thành viên của Hội Lịch sử Hoàng gia Anh. Sinh năm 1955, chưa kể các sách chủ biên, ông đã viết 113 cuốn sách khảo cứu (chủ yếu về lịch sử) trong 34 năm (1985-2018).

Ngoài Giới thiệu, cuốn sách gồm bốn phần: Thế giới Cổ đại, Thế giới Trung đại, Thời Đế quốc và Cách mạng, và Thời Hiện đại.

1. Thế giới Cổ đại: Gồm chín Hoàng đế/Chỉ huy quân sự: Cyrus Đại đế, Alexander Đại đế, Chandragupta (Ấn Độ), Tần Thủy Hoàng, Hannibal, Julius Caesar, Augustus, Trajan, và Belisarius.

2. Thế giới Trung đại: Gồm 11 người, có lẽ nổi tiếng nhất là Chingiz Khan (Thành Cát Tư Hãn)?

3. Thời Đế quốc và Cách mạng: 22 người. Mở đầu bằng Hernando Cortès (đầu thế kỷ XVI) - Kẻ chinh phục (Tây Ban Nha) dân Aztec; và kết thúc là Công tước Wellington - Người Anh đã thắng Napoléon.

4. Thời Hiện đại (tới năm 2008): 17 người còn lại. Châu Á có 2 người: Tojo Hideki (Nhật Bản) và Võ Nguyên Giáp. Thế chiến II có bốn người: một Đức Quốc xã (von Manstein), hai Mỹ (Eisenhower và Nimitz) và một Liên Xô (Zhukov).
Nội dung luôn trung thành với tên sách, các vị tướng luôn đi kèm với thành tựu hoặc tên chiến dịch đã mang lại vinh quang cho họ. Ví dụ: người đầu tiên trong danh sách (theo thứ tự thời gian): Cyrus Đại đế (thế kỷ VI TCN) - Người sáng lập Đế chế Ba Tư Achaemenid; người sau cùng: Võ Nguyên Giáp (1911-2013) - Tướng quân Bắc Việt Nam đã đánh bại người Pháp và người Mỹ. Thêm một vị khác: Georgy Zhukov - Tướng Soviet vĩ đại nhất của Thế chiến II.

Phần viết về Đại tướng Võ Nguyên Giáp dài khoảng 700 từ, được trình bày trên 2 trang lớn, có 2 ảnh chân dung, 2 ảnh chiến sự (Mậu Thân 1968) và bản đồ hai chiến dịch lớn đã tạo nên tên tuổi vị tướng: Điện Biên Phủ và Mậu Thân 1968.

Thuyết minh cho bản đồ trận Điện Biên, cuốn sách đánh giá đó là “một đòn đánh táo bạo của Giáp và một trong những trận đánh quan trọng nhất của thế kỷ XX.” Nhà chỉ huy quân sự Việt Nam còn “là một chiến lược gia xuất sắc, người đã kết hợp thành công chiến tranh du kích và các chiến dịch quân sự quy ước”, mặc dù không được đào tạo quân sự chính quy như nhấn mạnh trong tiểu sử của ông. Trong gian đoạn này, các chiến dịch Đường số 4 (1950) và chiến dịch Hòa Bình (1952) cũng được nhắc đến.

Giai đoạn chống Mỹ, nổi bật nhất là chiến dịch Mậu Thân 1968 mà các tác giả đánh giá: cuộc tấn công đã không châm ngòi cho cuộc nổi dậy chung ở miền Nam (Việt Nam) chống lại người Mỹ, nhưng nó đã mang lại một sự thay đổi mạnh mẽ trong dư luận dân chúng Hoa Kỳ, chống lại cuộc chiến tranh.

Hai chiến dịch sau đó, 1972 và 1975, cũng được nhắc đến.

Định dạng lớn cho phép sách hiển thị đầy đủ hơn 400 hình minh họa (từ chân dung và cảnh chiến trường đến vũ khí và đồng phục, cộng với việc tái tạo 3-D trận chiến ngoạn mục); 120 bản đồ chiến dịch cho mỗi tướng chỉ huy; cộng với một phần tham khảo đầy đủ bao gồm tiểu sử ngắn gọn của 250 chỉ huy quân sự khác.

Với thế mạnh của sách là minh họa bằng hình và bản đồ, phần ý tưởng là gắn người chỉ huy quân sự với chiến dịch cụ thể của họ, bạn đọc Việt có thể, lần đầu tiên, quan sát vị danh tướng của mình trên nền gần 60 danh tướng của 2.500 năm lịch sử.