Edison đã đúng: Thức dậy ngay khi vừa chìm vào giấc ngủ làm tăng sức sáng tạo

Thủ thuật này nhằm đánh thức một người trong giai đoạn chuyển tiếp giữa ngủ và thức. Trong giai đoạn chuyển tiếp, con người không hoàn toàn tỉnh táo, nhưng cũng chưa ngủ sâu. Cơ bắp sẽ thư giãn và tâm trí ở trong trạng thái gần giống như ngủ mơ được gọi là hypnagogia, thường liên quan đến những trải nghiệm chưa lâu.

Giống như Edison, họa sĩ siêu thực Salvador Dalí tin rằng việc gián đoạn giai đoạn chuyển tiếp này có thể thúc đẩy sự sáng tạo.

Giờ đây, hơn 100 năm sau, các nhà khoa học đã lặp lại thủ thuật này trong một phòng thí nghiệm, cho thấy Edison và Dalí có thể đã đúng.

Các nhà nghiên cứu đã tuyển hơn 100 tình nguyện viên dễ ngủ. 100 người này được đưa một bài kiểm tra toán học: chuyển đổi chuỗi 8 chữ số thành chuỗi 7 chữ số mới, bằng cách sử dụng các quy tắc cụ thể cho trước (chẳng hạn như "lặp lại số nếu chữ số trước và chữ số tiếp theo giống hệt nhau"). Càng đến số cuối, thì việc áp dụng các quy tắc sẽ càng khó và mất nhiều thời gian hơn. Các tình nguyện viên không được cho biết rằng các quy tắc dẫn đến một mẹo giải nhanh: Số thứ hai trong dãy đáp án 7 số cũng chính là số cuối cùng.

Những người không tự tìm ra mẹo sau 30 lần thử được cho nghỉ ngơi 20 phút trên ghế trong phòng tối và nhắm mắt lại. Mỗi người cầm một chai nhựa trong tay phải trong khi các nhà nghiên cứu ghi lại hoạt động não của họ bằng mũ ghi điện não, đo sóng điện do các tế bào thần kinh tạo ra. Họ cũng được yêu cầu nói to những suy nghĩ hoặc hình ảnh trong đầu họ nếu bị giật mình tỉnh dậy do chai rơi.

Hầu hết những người ngủ kể lại những trạng thái hypnagogia khác nhau: những con số nhảy múa và hình dạng hình học, Đấu trường La Mã, một phòng bệnh với một con ngựa, v.v... Sau giờ ngủ giải lao, tình nguyện viên quay lại hoàn thành các bài toán.

Các nhà nghiên cứu không thấy bất kỳ mối liên hệ nào giữa nội dung hypnagogia và hiệu suất của họ trong nhiệm vụ giải toán. Nhưng nhìn vào hoạt động của não, họ phát hiện những người ngủ và bị gián đoạn trong giai đoạn đầu của giấc ngủ có khả năng tìm ra mẹo ẩn của vấn đề tốt hơn gấp ba lần so với những người thức. 20 trong số 24 người ngủ (83%) đã tìm ra mẹo, so với chỉ 15 trong số 59 người không ngủ (30%), theo kết quả báo cáo trên tạp chí Science Advances.

Hiệu ứng sáng tạo đã xảy ra ngay cả với những người chỉ dành 15 giây trong giai đoạn chuyển tiếp. Nhưng đáng lưu ý, thủ thuật này không hiệu quả đối với những người đã đến giai đoạn sau của giấc ngủ. “Có một khoảng thời gian kích thích sức sáng tạo khi bắt đầu giấc ngủ, khoảng này khá nhỏ và có thể biến mất nếu bạn thức dậy quá sớm hoặc ngủ quá sâu," tác giả Delphine Oudiette, nhà nghiên cứu về giấc ngủ tại Viện Não Paris, cho biết.

Trái ngược với giai thoại Edison, khoảnh khắc eureka không đến ngay sau khi thức dậy trong nghiên cứu này. Một người tham gia phải mất trung bình 94 lần thử bài kiểm tra toán sau khi ngủ để tìm ra câu trả lời. “Không phải vừa thức dậy bạn sẽ nghĩ ra một giải pháp ngay lập tức," Oudiette nói. Và sẽ rất phức tạp để ứng dụng thủ thuật này trong cuộc sống thực, vì các vấn đề thực thường không được xác định rõ ràng như một phép tính toán học.

Tuy nhiên, nhà nghiên cứu giấc ngủ Tore Nielsen tại Đại học Montreal đã rất ngạc nhiên rằng thời gian ngủ ngắn lại có tác dụng đáng kể như vậy. Nielsen, người không tham gia nghiên cứu, cho biết trước đây các nhà khoa học cho rằng thời gian ngủ lâu hơn sẽ giúp cải thiện khả năng giải quyết vấn đề. "Đây là nghiên cứu đầu tiên khám phá chi tiết về giai đoạn bắt đầu ngủ và vai trò của nó trong việc giải quyết vấn đề," theo Ken Paller, nhà khoa học thần kinh nhận thức tại Đại học Northwestern, người không tham gia nghiên cứu.

Nhóm Oudiette cũng xác định mô hình hoạt động của não liên quan đến giai đoạn chuyển tiếp thức - ngủ thúc đẩy sự sáng tạo: sóng não alpha, liên quan đến thư giãn có tần suất vừa phải và sóng delta, dấu hiệu của giấc ngủ sâu, có tần suất thấp.

Oudiette cho biết, dựa trên kết quả mới, các nghiên cứu khác có thể tập trung vào dấu hiệu não này khi điều tra các cơ chế thần kinh của việc giải quyết vấn đề một cách sáng tạo. Nhóm Oudiette đã lên kế hoạch một thử nghiệm để giúp mọi người tiếp cận giai đoạn sáng tạo bằng cách theo dõi sóng não của họ trong thời gian thực. “Trực giác của Edison đã đúng phần nào,” Oudiette nói, “và bây giờ chúng ta có rất nhiều điều để khám phá.”