Cần "lồng ấp" để nuôi dưỡng doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ

Chia sẻ tại Diễn đàn phát triển các ngành công nghiệp hỗ trợ Việt Nam trong bối cảnh hội nhập sáng 30/3, PGS.TS Phan Đăng Tuất, chuyên gia có hàng chục năm gắn bó với ngành công nghiệp hỗ trợ cho biết, hiện cả nước mới có 1.383 DN hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ, chia làm 3 nhóm ngành sản xuất cơ khí-điện tử, nhựa và cao su.

“So với tổng số 500.000 DN đang hoạt động trên cả nước thì DN hỗ trợ chỉ chiếm 0,3%. Con số này quá ít ỏi, đáng xấu hổ với một nước đang tiến lên công nghiệp hóa. Chúng ta không thể có nền công nghiệp hỗ trợ với từng này DN.

Theo tính toán của tôi, đến năm 2020, chúng ta có khoảng 5.000 DN hỗ trợ và đến năm 2025 là 10.000-20.000 DN. Lúc đó mới có thể có ngành công nghiệp hỗ trợ, đó là con đường buộc phải đi”, ông Tuất nói.

Theo ông Kawada Atsusuke, Trưởng đại diện Văn phòng Tổ chức xúc tiến thương mại Nhật Bản (JETRO) Hà Nội, dù đã có nhiều nỗ lực nuôi dưỡng ngành công nghiệp hỗ trợ tại Việt Nam nhưng tỉ lệ mua linh phụ kiện tại chỗ (nội địa hóa) thì vẫn thấp.

Theo báo cáo điều tra của JETRO, tỷ lệ mua linh phụ kiện tại chỗ của các DN Nhật Bản tại Việt Nam năm 2015 là 32,1%, nếu so với kết quả điều tra của năm 2010 là 22,4% thì tăng 10%. Tuy nhiên, nếu so với năm 2014 là 33,2% thì hoàn toàn không tăng. Đặc biệt, nếu so với tỉ lệ nôi địa hóa của DN Nhật Bản đang hoạt động tại các nước lân cận như Trung Quốc là 64,7%, Thái Lan là 55,5%, Indonesia là 40,5%, Malaysia là 36,0% thì tỉ lệ nội địa hóa của Việt Nam là rất thấp.

Bên cạnh đó, mặc dù nói tỉ lệ nội địa hóa là 32,1% nhưng trong đó, tỷ lệ mua từ các DN Nhật Bản đang hoạt động tại Việt Nam là 45,1%, từ doanh nghiệp Việt Nam là 41,2%, phần còn lại 13,7% là mua từ các DN nước khác như Đài Loan… Nếu tính phần trăm mua từ các DN Việt Nam với tỉ lệ nội địa 32,1% thì thực chất tỉ lệ nội địa từ các DN Việt Nam chỉ không quá 13,2%.

Về phía DN Việt Nam, ông Hoàng Minh Trí, Giám đốc Công ty TNHH 4P chia sẻ kinh nghiệm để được làm nhà cung ứng bản mạch điện tử cho các công ty có vốn FDI tại Việt Nam là phải đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật ISO, chất lượng sản phẩm, giá cạnh tranh, giao hàng đúng hẹn và xây dựng hợp tác chân thành.

“Các doanh nghiệp của ta thường mắc phải lỗi không giao hàng đúng hẹn, như công ty chúng tôi là đối tác của Canon, có khi mùng 1 Tết vẫn phải xuất hàng. Chúng ta là DN mới, không nên làm gì quá phức tạp, nên đi từ thấp tới cao, từng bước một.

Chúng tôi cung cấp bản mạch cho Tập đoàn LG cũng là kết quả sau 15 năm hợp tác làm việc, không phải làm ra đến chào là họ mua ngay đâu. Sau khi hợp tác, họ sẽ chuyển giao công nghệ mềm cho chúng tôi”, ông Trí nói.

Cùng quan điểm này, ông Lê Thanh Thủy, Giám đốc Công ty Trí Cường cho biết, tình trạng chung của các DN hỗ trợ là khó khăn khi bắt đầu khởi nghiệp, từ mặt bằng sản xuất chỉ được thuê thời hạn ngắn, máy móc thiết bị cũ lạc hậu đến thiếu vốn…Trong khi đó, muốn phát triển công nghiệp hỗ trợ, cần tập trung đồng bộ, nhưng mô hình vệ tinh của DN Việt Nam rất yếu.

“Bản thân công ty chúng tôi không sản xuất được hết, phải thuê thêm công ty ngoài, mình đã yếu nhưng công ty vệ tinh còn yếu hơn. Nói DN Việt Nam không sản xuất nổi con ốc vít thì không đúng. DN Việt không phải không làm được ốc vít, mà làm ra không bán được vì giá rất cao, khách hàng không chấp nhận”, ông Lê Thanh Thủy chia sẻ.

Dẫn lại ví dụ từ chính câu chuyện DN mình, ông Thủy cho hay, khi báo giá, nhiều khi bị bạn hàng “kêu trời” vì giá cao hơn so với Trung Quốc.

DN này cũng kiến nghị Chính phủ quan tâm chính sách ưu đãi cho CN hỗ trợ phải đúng đối tượng, có tính khả thi, hiệu quả hơn, hỗ trợ từ gốc chứ không phải từ ngọn. Trước đây, chính sách hỗ trợ mới từ khâu xúc tiến thương mại, hỗ trợ bán hàng mà đáng lẽ phải từ gốc là khâu làm ra sản phẩm.

PGS.TS Phan Đăng Tuất cũng cho rằng, Chính phủ cần tạo ra những “lồng ấp” nuôi dưỡng các DN hỗ trợ, đây mới là con đường nhanh nhất đi đến thành công.

Còn theo ông Kawada, việc nuôi dưỡng ngành công nghiệp hỗ trợ của các sản phẩm điện gia dụng, máy móc văn phòng và ngành công nghiệp linh kiện ô tô là rất quan trọng.

“Rất nhiều các hãng sản xuất lớn của Nhật Bản hoàn toàn trông cậy vào việc nhập khẩu linh phụ kiện từ Trung Quốc. Chính phủ Việt Nam cần có đề án rõ ràng cho việc hỗ trợ và nuôi dưỡng các DN ưu tú một cách triệt để, để các DN có thể xuất được những linh phụ kiện thay cho việc phải nhập từ Trung Quốc”, ông Kawada Atsusuke nói.

Bên cạnh đó, để DN Việt Nam có thể chế tạo, sản xuất được máy móc văn phòng như máy in, sản phẩm điện gia dụng như tủ lạnh, máy giặt, theo ông Atsusuke, Chính phủ Việt Nam cần có đề án rõ ràng cho việc hỗ trợ và nuôi dưỡng các doanh nghiệp ưu tú một cách tập trung triệt để.