Các nền kinh tế phục hồi không đồng đều do khoảng cách về vaccine

Việc tiêm phòng rộng rãi đang giúp nước Mỹ và nhiều quốc gia giàu có bùng nổ trở lại về kinh tế. Nhưng việc chậm trễ trong việc mua, tiêm và triển khai vaccine đã khiến nhiều nơi trên thế giới dễ bị bùng phát dịch bệnh Covid-19, kéo theo các hậu quả về kinh tế.

Theo Ngân hàng Thế giới (WB), với dự báo mới cập nhật trong tháng này, nền kinh tế toàn cầu sẽ tăng trưởng nhanh chóng trong năm nay: tăng 5,6%. Nhưng đó là “hai câu chuyện phục hồi khác nhau”, Ayhan Kose, quyền Phó chủ tịch Nhóm Thực hành Tăng trưởng Công bằng, Tài chính và Định chế (EFI) tại WB, cho biết. Các quốc gia giàu có, đã tiêm phòng cho người dân tương đối nhanh, đang tận hưởng kỷ nguyên mới của niềm tin, mùa xuân hy vọng, v.v... Nhưng ở những nơi mà việc tiêm chủng chậm trễ, đặc biệt là ở các nước nghèo nhất, thì một số nền kinh tế đang đi theo hướng khác.

Sự phân chia giữa các quốc gia đã tiêm chủng và chưa tiêm chủng có thể nhìn thấy ngay cả khi so sánh đơn giản giữa tỷ lệ tiêm chủng và dự báo tăng trưởng mà WB đưa ra. Trong số các nền kinh tế lớn, 10 nền kinh tế có tỷ lệ tiêm chủng cao nhất được dự báo sẽ tăng trung bình 5,5% trong năm nay. Mười nền kinh tế có tỷ lệ tiêm chủng thấp nhất được dự đoán chỉ tăng 2,5%.

WB ban đầu đưa ra dự báo vào tháng Giêng, sau đó mới sửa lại trong tháng này. Sự phân chia giữa hai nhóm nền kinh tế cũng có thể thấy được qua các chi tiết sửa đổi mà WB vừa công bố. Nhờ tốc độ tiêm chủng (cũng như quy mô các gói kích thích kinh tế), tăng trưởng dự kiến của Mỹ ​​cho năm 2021 đã được điều chỉnh tăng từ 3,5% lên 6,8%. Các nền kinh tế mới nổi có tốc độ tiêm chủng nhanh hơn so với các nước cùng nhóm cũng được dự báo mức tăng trưởng cao hơn.

Ở phía bên kia, bức tranh không được sáng sủa bằng. Tại 29 nền kinh tế nghèo nhất thế giới (bao gồm 23 quốc gia ở châu Phi cận Sahara), chỉ 0,3% dân số đã được tiêm một liều vaccine. Triển vọng tăng trưởng của nhóm này đã xấu đi trông thấy kể từ tháng Giêng. GDP của họ dự kiến ​​sẽ tăng 2,9% trong năm nay (không phải 3,4% như bản dự báo ban đầu từ sáu tháng trước). Đây là mức tăng thấp thứ hai của họ trong hai thập kỷ qua, và mức thấp nhất vừa xảy ra năm ngoái.

Tiêm phòng giúp tăng trưởng kinh tế theo ít nhất hai cách. Nó cho phép các quốc gia nới lỏng việc phong tỏa hoặc bất kỳ hạn chế nào khác đối với các tương tác xã hội - đây là các biện pháp giúp chống dịch nhưng kìm hãm nền kinh tế. Và ở những nơi như New Zealand, các chính phủ có thể dỡ bỏ các biện pháp như vậy mà không lo bị bùng phát dịch trong tương lai, tăng cường sự tự tin và giúp tăng trưởng bền vững hơn.

Ngân hàng Goldman Sachs đã tính toán “chỉ số phong tỏa”: kết hợp việc kiểm đếm các biện pháp phong tỏa ở các quốc gia với dữ liệu về tính di động được lấy từ điện thoại di động của mọi người. Chỉ số này cho thấy sự hối hả và nhộn nhịp của xã hội đã quay trở lại ở các quốc gia có tỷ lệ tiêm chủng cao. Goldman Sachs chỉ ra rằng, những quốc gia có nhiều khả năng phát triển kinh tế trong vài tháng tới là những quốc gia đang nhanh chóng tiêm chủng, nhưng hiện vẫn phải áp dụng các biện pháp phong tỏa. Khi tiêm chủng thành công trên diện rộng trong thời gian ngắn sắp tới, họ có thể nới lỏng phong tỏa và sẽ tận hưởng được các lợi ích kinh tế kèm theo.

Câu hỏi cần đặt ra là khoảng cách trong tiếp cận vaccine toàn cầu đang thu hẹp nhanh như thế nào. Theo Goldman, Nhật Bản, Hàn Quốc, Brazil, Thổ Nhĩ Kỳ và Mexico, mỗi nước sẽ hoàn thành tiêm ít nhất một mũi vaccine cho một nửa dân số của họ vào tháng 8. Nam Phi và Ấn Độ không đạt được mục tiêu tương tự cho đến tháng 12. Tuy nhiên, ở cả hai quốc gia đó, nhiều người đã khỏi bệnh, mang lại cho họ khả năng miễn dịch tự nhiên ở một mức độ nào đó. Michael Spencer, nhà nghiên cứu của Deutsche Bank, tính toán rằng Ấn Độ, chẳng hạn, có thể đạt đến mức miễn dịch 70% trong vòng chưa đầy 9 tháng, tính tất cả những người đã từng bị nhiễm bệnh trong quá khứ hoặc đã tiêm mũi vaccine đầu tiên.

Dù sao phục hồi không đồng đều vẫn tốt hơn là không phục hồi. Nhưng sức mạnh tăng trưởng của một số quốc gia có thể tạo thêm nhiều vấn đề cho các khu vực khác trên thế giới. Ví dụ, sự bùng nổ của Mỹ đã đẩy giá tiêu dùng của nước này tăng 5% trong tháng 5, so với cùng kỳ năm ngoái, và cũng có thể gây thêm áp lực về giá ở những nơi khác. Mức lạm phát này sẽ buộc các ngân hàng trung ương phải phản ứng. Thổ Nhĩ Kỳ và Brazil đều thắt chặt chính sách tiền tệ trong những tháng gần đây, bất chấp đại dịch đang diễn ra. Ngày 11/6, Ngân hàng Trung ương của Nga đã tăng lãi suất lần thứ ba kể từ tháng Ba. Thống đốc ngân hàng này, Elvira Nabiullina, đã trích dẫn cả tỷ lệ tiêm chủng và "chính sách tài chính và tiền tệ cực kỳ lỏng lẻo ở các nền kinh tế lớn" như những lý do đằng sau sự gia tăng lạm phát của Nga lên 6%. Bà lo lắng rằng tình trạng lạm phát cao ở Nga và các nơi khác có thể sẽ kéo dài hơn mong đợi.

Ngay cả lạm phát tạm thời cũng có thể làm chao đảo thị trường tài chính: làm tăng phần bù rủi ro (phần chênh lệch giữa tỉ lệ lợi tức yêu cầu của một khoản đầu tư thông thường với tỉ lệ lợi tức phi rủi ro trên danh nghĩa) mà các thị trường mới nổi phải trả khi đi vay. Kose cho biết: “Chúng tôi lo lắng về cách những áp lực lạm phát này có thể làm phức tạp việc hoạch định chính sách” ở các thị trường mới nổi, đặc biệt là đối với những doanh nghiệp có số nợ ngoại tệ lớn.