Bộ trưởng Chu Ngọc Anh: Những công trình đoạt giải có ý nghĩa khoa học và thực tiễn lớn

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Chu Ngọc Anh đã nhấn mạnh điều này trong bài phát biểu tại lễ trao Giải thưởng Hồ Chí Minh và Giải thưởng Nhà nước về KH&CN lần thứ 5, được tổ chức tối 15/1.

Theo Bộ trưởng, đây là những giải thưởng cao quý nhất trong lĩnh vực KH&CN, là sự ghi nhận, tôn vinh của Đảng và Nhà nước đối với tác giả các công trình, cụm công trình KH&CN xuất sắc và đặc biệt xuất sắc, có giá trị cao về KH&CN, có tác dụng lớn và lâu dài trong đời sống nhân dân, góp phần quan trọng và thiết thực phục vụ sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh và sự nghiệp phát triển KH&CN của đất nước. Giải thưởng ra đời năm 1996, cho đến nay đã có 4 đợt xét tặng vào các năm 1996, 2000, 2005 và năm 2010. Năm 2016 là đợt xét tặng thứ 5.

Ngày 11/01/2017, Chủ tịch nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã ký Quyết định số 104/QĐ-CTN tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh cho 9 công trình, cụm công trình KH&CN và Quyết định số 105/QĐ-CTN tặng Giải thưởng Nhà nước cho 7 công trình, cụm công trình KH&CN.

"Việc công nhận và trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước cho các công trình, cụm công trình KH&CN đúng vào dịp kỷ niệm 87 năm thành lập Đảng cộng sản Việt Nam là sự khích lệ, cổ vũ kịp thời, thể hiện sự quan tâm sâu sắc của Đảng, Nhà nước đối với không chỉ các nhà khoa học, nhà nghiên cứu mà còn với toàn ngành KH&CN" - Bộ trưởng nói.

Bộ trưởng cho biết, Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước về KH&CN lần thứ 5 này đã nhận được sự quan tâm của đông đảo các nhà khoa học, tổ chức nghiên cứu, các doanh nghiệp trong phạm vi cả nước, với 102 công trình được đề xuất. Có 27 công trình được đề nghị xét tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh và 68 công trình đề nghị xét tặng Giải thưởng Nhà nước về KH&CN. Điều này chứng tỏ sức ảnh hưởng sâu rộng và sự lan tỏa của giải thưởng đối với cộng đồng khoa học cả nước. Các công trình được đề xuất đều có hàm lượng khoa học rất lớn và đóng góp tích cực vào thực tiễn xây dựng, phát triển kinh tế xã hội, an ninh quốc phòng tại Việt Nam và đóng góp chung cho sự phát triển của thế giới.

"Triển khai công tác đánh giá, xét chọn các công trình tham dự giải thưởng năm nay có hơn 200 nhà khoa học hàng đầu của Việt Nam và quốc tế, đại diện cho các ngành lĩnh vực KH&CN trên cả nước tham gia vào 19 hội đồng chuyên ngành cấp nhà nước và hội đồng nhà nước. Các hội đồng đã làm việc với tinh thần công tâm, trung thực và hết sức khách quan để lựa chọn ra được các công trình xứng đáng nhất trong rất nhiều công trình được đề xuất. Đây thực sự là công việc hết sức khó khăn đối vì các công trình tham dự đều có ý nghĩa khoa học và thực tiễn rất to lớn" - Bộ trưởng Chu Ngọc Anh nhấn mạnh.

Đặc biệt, đợt xét tặng này là lần đầu tiên áp dụng Nghị định số 78 của Chính phủ về Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước và các giải thưởng khác về KH&CN, với những tiêu chí rất cao về giá trị KH&CN và tác động kinh tế-xã hội. Các công trình đoạt giải năm nay thực sự rất xứng đáng, có tầm ảnh hưởng lớn đến nền khoa học và kinh tế đất nước. Chẳng hạn, cụm công trình “các bất biến và cấu trúc của vành địa phương và vành phân bậc” đoạt Giải thưởng Hồ Chí Minh đã mở ra một số hướng nghiên cứu quan trọng được thế giới thừa nhận trong dại số giao hoán như lý thuyết vành Cohen - Macaulay suy rộng và dáng điệu tiệm cận của các bất biến.

Trong lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn, các công trình đoạt giải là thành tựu xuất sắc về triết học, lịch sử và ngôn ngữ, làm rõ tầm cao tư duy của dân tộc Việt, các giá trị, hạn chế và bài học lịch sử quý báu; là những nghiên cứu về chữ Nôm theo một khung lý thuyết mới, cách thao tác, tiếp cận mới, được giới nghiên cứu sử dụng với tần suất lớn trong các chuyên khảo chữ Nôm, ngữ văn Hán Nôm ở Việt Nam cũng như nước ngoài...

Trong lĩnh vực khoa học kỹ thuật, các công trình đoạt giải tạo ra nhiều sản phẩm thương hiệu Việt Nam, có giá trị lớn đối với nền kinh tế, như giàn khoan tự nâng 90m nước Tam Đảo 03 đã làm lợi trực tiếp cho đất nước rất nhiều về kinh tế, đưa Việt Nam trở thành một trong số ít quốc gia có đủ năng lực thi công giàn khoan khai thác dầu khí tự nâng. Các loại bê tông thành vỏ mỏng đúc sẵn, lắp ghép có cấu tạo gọn nhẹ, chất lượng bền vững, chống xâm thực, ăn mòn, thuận lợi thi công trong điều kiện bất lợi về địa hình, địa chất…thuộc cụm công trình “Xây dựng đồng bộ hệ thống hạ tầng kỹ thuật đô thị, nông thôn, bảo vệ môi trường, phòng chống thiên tai và ứng phó với biến đổi khí hậu” đã giúp giảm ít nhất 20% chi phí so với giải pháp truyền thống. Hiện các sản phẩm này đã được xuất khẩu sang Lào, Campuchia và một số nước khác.

Trong lĩnh vực nông nghiêp, hai giống lúa mới OM6976 và OM5451 có chất lượng cao, nhiều đặc tính chống chịu tốt với môi trường như chống xâm nhập mặn đã được dưa vào sản xuất trên diện rộng và đem lại hiệu quả kinh tế - xã hội cao. Diện tích ứng dụng của hai giống lúa này qua 3 năm từ 2013-2015 lên đến trên 3 triệu hecta ở Đồng bằng sông Cửu Long và một số tỉnh Đông Nam Bộ, tạo ra lợi nhuận tăng thêm to lớn cho nông dân và trở thành hai giống lúa xuất khẩu chất lượng cao chủ lực ở Đồng bằng sông Cửu Long.

Trong lĩnh vực y dược, nhiều thành tựu mới trên thế giới đã được ứng dụng sáng tạo tại Việt Nam như cụm công trình “Ứng dụng các kỹ thuật tiên tiến trong chẩn đoán, điều trị một số bệnh lý mạch não bằng Điện quang can thiệp nội mạch”, giúp điều trị qua đường nội mạch, thay thế phẫu thuật trong điều trị thông động mạch cảnh xoang hang và điều trị phình động mạch não. Đây là các kỹ thuật hiện đại, ít gây tổn thương tổ chức lành, ít biến chứng, không để lại di chứng nặng nề cho người bệnh, từ đó giảm chi phí điều trị, giảm gánh nặng cho gia đình và xã hội. Cụm công trình “Ứng dụng kỹ thuật hiện đại về bức xạ ion hóa trong chẩn đoán, điều trị ung thư và một số bệnh lý khác” giúp nâng cao chất lượng chẩn đoán và điều trị ung thư, làm giảm tỷ lệ tử vong, tăng tỷ lệ điều trị thành công ung thư và một số bệnh khác, góp phần đưa chuyên ngành y học hạt nhân và ung bướu Việt Nam theo kịp trình độ các nước tiến tiến trong khu vực và một số nước phát triển trên thế giới.

Đặc biệt, trong đợt này, nhiều nhóm tác giả có tuổi đời rất trẻ tham gia. Có nhóm đã đoạt giải thưởng như nhóm tác giả công trình “Nghiên cứu thiết kế chi tiết và ứng dụng công nghệ để chế tạo, lắp ráp và hạ thủy giàn khoan tự nâng ở độ sâu 90m nước phù hợp với điều kiện Việt Nam” với tuổi đời trung bình trên dưới 40. Điều này chứng tỏ năng lực của đội ngũ khoa học, kỹ thuật kế cận của đất nước.

Vui mừng về những kết quả tốt đẹp đó, Bộ trưởng Chu Ngọc Anh cảm ơn sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, Quốc hội và Chính phủ đối với sự nghiệp phát triển KH&CN của đất nước; sự hỗ trợ có hiệu quả của các bộ, ngành, địa phương với hoạt động KH&CN; sự đóng góp của lực lượng KH&CN trong toàn quốc đối với thành công của các công trình đạt giải thưởng đợt này.