Các nhà khoa học đang bối rối trước số ca nhiễm COVID-19 hằng ngày giảm chóng mặt ở Vương quốc Anh, sau đợt tăng nhanh mới vào đầu năm nay. Số ca mắc mới mỗi ngày được ghi nhận chính thức giảm hơn một nửa chỉ trong hai tuần: từ mức 54.674 vào ngày 17/7 xuống 22.287 vào ngày 2/8.
“Không ai thực sự biết chuyện gì đang xảy ra”, nhà dịch tễ học John Edmunds tại Trường Vệ sinh và Y học Nhiệt đới London (LSHTM), cho biết. Đặc biệt, không rõ liệu xu hướng đột ngột này chỉ ra rằng đỉnh của làn sóng thứ ba đã qua, hay chỉ là tin mừng thoáng qua do nhiều yếu tố xã hội phức tạp tạo thành.
Trước đợt giảm lần này, biến thể Delta có khả năng lây nhiễm cao tưởng như sắp gây ra một cuộc khủng hoảng nghiêm trọng ở Vương quốc Anh, mặc dù quốc gia này đã triển khai tiêm chủng thành công. Từ tháng 6 đến tháng 7, số ca nhiễm liên tục tăng theo cấp số nhân và nhiều người dự đoán số ca nhiễm mới sẽ lên đến 100.000 mỗi ngày và lo ngại Dịch vụ Y tế Quốc gia (NHS) sẽ bị quá tải. Trong tình hình như vậy, nhiều nhà khoa học cho rằng việc chính phủ Anh nới lỏng hoàn toàn các biện pháp giãn cách ở Anh - chẳng hạn như đeo khẩu trang, đóng cửa các hộp đêm và các địa điểm khác - vào ngày 19/7 là thiếu thận trọng.
Đến nay vẫn còn quá sớm để nói về kết quả của việc nới lỏng giãn cách, vì dữ liệu về số ca nhiễm mới và nhập viện có độ trễ khoảng hai tuần. Tuy nhiên, rất ít chuyên gia y tế công cộng dự đoán được đợt giảm mạnh số ca nhiễm gần đây - và họ đang đi tìm nguyên nhân vì sao.
Không phải do miễn dịch cộng đồng
Theo Edmunds, chắc chắn Vương quốc Anh chưa xây dựng được miễn dịch cộng đồng qua tiêm chủng và lây nhiễm tự nhiên để ngăn chặn virus lây lan. “Số ca nhiễm giảm lần này kỳ lạ ở chỗ nó xảy ra cùng lúc ở khắp mọi nơi”, Edmunds nói - điều mà trước đây chỉ thấy sau mỗi đợt phong tỏa. "Còn miễn dịch cộng đồng thì sẽ đến ở những nơi khác nhau vào những thời điểm khác nhau".
Số ca nhiễm và tỷ lệ nhiễm không tránh khỏi một số biến động ngẫu nhiên, Graham Medley, nhà dịch tễ học, cũng tại LSHTM, cho biết, nhưng hiện tưởng giảm số ca nhiễm liên tục trong nhiều ngày thì dường như có sự kết hợp của nhiều yếu tố, Edmunds nói.
Đầu tiên, do số ca nhiễm ở Anh tăng đột biến vào giữa tháng Bảy - do người dân tụ tập tại các quán rượu, quán bar, nhà riêng và sân vận động trong thời gian diễn ra giải bóng đá Euro 2020 - khiến cho hiện tượng giảm trở nên rõ rệt hơn.
Ngoài ra, các ứng dụng truy vết và gửi cảnh báo đến người dùng của NHS có thể đã góp phần làm chậm sự lây lan của virus sau một đợt lây lan nhanh chóng.
Hiệu ứng trường học
Một lý do quan trọng khác dẫn đến số ca nhiễm giảm mạnh có thể là do thời điểm cuối học kỳ: Nhiều trường học ở Anh đã đóng cửa vào khoảng ngày 23/7. Thời điểm này mới cách đây hơn một tuần và đúng ra thì sẽ chưa kịp hiển thị trong dữ liệu COVID-19, nhưng trên thực tế nhiều trường học đã kết thúc học kỳ sớm hơn ít nhất một tuần, nhiều học sinh lớp lớn đã nghỉ học sau khi thi cuối kỳ và khoảng 20% số học sinh Anh đang tự cách ly vào khoảng giữa tháng 7. Edmunds cho biết: “Mức độ tiếp xúc giữa những đứa trẻ ở độ tuổi đi học đã giảm khá nhiều trong vài tuần qua".
Nếu đúng đây là nguyên nhân thì nó phản ảnh nguy cơ lây nhiễm cao ở trường học và nhóm thanh thiếu niên - và sẽ có nhiều hàm ý chính sách đối với quyết định gần đây của chính phủ Anh trong việc không tiêm chủng cho hầu hết những người dưới 18 tuổi.
Nhưng Christina Pagel, chuyên gia phân tích dữ liệu chăm sóc sức khỏe tại University College London, cho biết còn có những yếu tố khác nữa. Ví dụ, thời tiết ấm áp gần đây ở Anh đã dẫn đến việc người dân tham gia các hoạt động xã hội ngoài trời hay vì trong nhà, điều này có thể làm giảm lây nhiễm.
Số ca nhiễm được ghi nhận giảm cũng có thể là do ít người được xét nghiệm COVID-19 hơn, chứ không phải số ca nhiễm giảm trên thực tế. Pagel phỏng đoán, người dân không muốn xét nghiệm nếu họ chỉ có các triệu chứng nhẹ, vì họ không đủ khả năng kinh tế để tự cách ly tại nhà hoặc không muốn hủy kế hoạch nghỉ lễ.
Số ca nhập viện ở Anh cũng bắt đầu giảm dần - có 645 ca nhập viện vào ngày 1/8, so với 836 ca vào ngày 25/7. Tuy nhiên, Paget cảnh báo, có một số dấu hiệu cho thấy số ca nhiễm có thể đang bùng phát trở lại. Dữ liệu trong những ngày và tuần tới, chẳng hạn như từ Văn phòng Thống kê Quốc gia Vương quốc Anh và chương trình Đánh giá thời gian thực về khả năng lây truyền trong cộng đồng (REACT) của Đại học Hoàng gia London - dựa trên xét nghiệm tại nhà thường xuyên cho hơn 100.000 người - có thể làm sáng tỏ điều gì đang thực sự xảy ra.
Nhìn về phía trước
Vẫn chưa rõ việc nới lỏng các biện pháp giãn cách sẽ thay đổi hành vi của công chúng như thế nào, và do đó chưa rõ nó sẽ ảnh hưởng thế nào đến tình hình lây nhiễm. Edmunds nói, điều này thực sự là chìa khóa cho diễn biến đại dịch ở Anh trong những tháng tới: “Chúng ta không thể dự đoán chính xác hành vi của con người, chẳng hạn, không nhà nghiên cứu nào tính đến các trận bóng Euro trong các mô hình dự đoán của mình, nhưng trên thực tế sự kiện này đã có tác động".
Edmunds gợi ý, Anh có thể nhìn vào Scotland để dự đoán những gì sẽ xảy ra trong những tuần tới. Thời điểm kỳ nghỉ học của Scotland và cao điểm COVID-19 do Euro 2020 của Scotland đều sớm hơn vài tuần so với Anh - và số ca nhiễm ở Scotland vẫn đang mức thấp kể từ đó.
Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu đồng ý rằng việc học sinh, sinh viên và nhân viên văn phòng đi học, đi làm trở lại vào tháng 9, cũng như khả năng bảo vệ của đợt tiêm vaccine đầu tiên sẽ bắt đầu suy yếu, đều là các yếu tố có khả năng thúc đẩy một làn sóng lây nhiễm khác.