"Hằng năm có 200-300 lượt chuyên gia người Việt Nam ở nước ngoài (NVNONN) kiều bào về nước, con số này như muối bỏ biển. Vì vậy, cần có một giải pháp, cơ chế đột phá để tăng số chuyên gia về nước, không để lãng phí nguồn lực này".
Đó là ý kiến của ông Nguyễn Phú Bình - Chủ tịch Hội Liên lạc với NVNONN - tại hội thảo "Kết nối và đổi mới sáng tạo (ĐMST)" do Bộ KH&CN, Bộ Ngoại giao, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA), Hội Liên lạc với NVNONN tổ chức ngày 9/2 tại TP HCM. Hội thảo có sự tham dự của Thứ trưởng Bộ KH&CN Trần Văn Tùng và hơn 200 đại biểu là chuyên gia, trí thức kiều bào, các cơ quan quản lý nhà nước, viện nghiên cứu, trường đại học, doanh nghiệp, cựu du học sinh quốc tế…
Ông Bình cho biết, số NVNONN có trình độ đại học trở lên hiện khoảng 400.000 người và đây là một vốn quý của đất nước. Cần có giải pháp, cơ chế đột phá tận dụng tốt hơn nguồn lực này trong KH&CN và ĐMST. Ngoài ra, theo ông, hiện Việt Nam mới chỉ chú trọng đến năng lực, trình độ của NVNONN mà chưa tận dụng hết mối quan hệ của họ với các cơ quan, tổ chức quốc tế để đưa các nhà khoa học, nhà đầu tư, công nghệ tiên tiến của nước ngoài về phục vụ phát triển đất nước.
Toàn cảnh hội thảo.
TS Lê Đức Hùng - ĐH Khoa học tự nhiên TP HCM - cho rằng, trong việc kết nối với chuyên gia kiều bào,cần tạo dựng mối quan hệ đi vào chiều sâu vì các thủ tục ở Việt Nam còn mất nhiều thời gian. Cần liên kết nhóm chuyên gia nước ngoài và chuyên gia trong nước theo kết nối nhiều - nhiều. Nhóm chuyên gia trong một đơn vị kết nối với 2-3 chuyên gia nước ngoài cùng lĩnh vực ở các quốc gia khác nhau. Các nhóm chuyên gia trong nước kết nối với các chuyên gia cùng lĩnh vực ở nhiều quốc gia khác nhau. TS Hùng cho rằng nếu làm được điều này, chúng ta sẽ thu hút và kết nối được nhiều chuyên gia giỏi từ nước ngoài, giúp mạng lưới chuyên gia đa dạng hơn.
TSKH Nghiêm Vũ Khải - Phó Chủ tịch VUSTA - cho rằng, 4,5 triệu NVNONN hiện nay là bộ phận không tách rời của dân tộc Việt Nam. Ngoài lực lượng trí thức, chuyên gia còn có hàng trăm nghìn học sinh Việt Nam đang học các hệ từ cao đẳng công nghệ đến đại học, trên đại học của thế giới, nhất là các nước có trình độ khoa học kỹ thuật phát triển.
TS Khải cho biết, trong thời gian tới, VUSTA sẽ nghiên cứu xây dựng đề án hướng tới thành lập một số tổ chức có vai trò trọng tâm là tập hợp, thu hút trí thức KH&CN là NVNONN; hướng dẫn, hỗ trợ để các hội chủ động, tích cực thu hút trí thức Việt kiều tham gia thực hiện. Theo ông, Việt Nam nên tổ chức Diễn đàn KH&CN Việt Nam hằng năm và đưa sự kiện này thành sự kiện quốc gia lớn nhất, trở thành diễn đàn thu hút trí thức NVNONN và các nhà khoa học quốc tế.
Trao đổi thân mật với các chuyên gia, trí thức kiều bào, Thứ trưởng Trần Văn Tùng nhấn mạnh tầm quan trọng và đánh giá cao vai trò của lực lượng này, coi đây là một trong những nguồn nhân lực KH&CN nòng cốt của đất nước. Vì vậy, việc thu hút, khơi dậy hơn nữa nhiệt huyết, trí tuệ của cộng đồng người Việt Nam trên toàn cầu, đặc biệt là các trí thức, nhà khoa học, chuyên gia công nghệ, doanh nhân... đầu tư vào KH&CN, ĐMST là hết sức cần thiết.
Thứ trưởng Trần Văn Tùng phát biểu khai mạc hội thảo.
Thứ trưởng cho biết, năm 2016, Bộ KH&CN đã triển khai nhiều sáng kiến và thu được một số kết quả. Điển hình là việc thông qua tiểu hợp phần “Chuyên gia giỏi nước ngoài về KH&CN và ĐMST, trong đó có NVNONN” thuộc Dự án ĐMST thông qua nghiên cứu, KH&CN (Dự án FIRST) do Ngân hàng Thế giới tài trợ, giúp kết nối được trên 540 chuyên gia giỏi nước ngoài. Trong đó, có khoảng 250 chuyên gia, trí thức kiều bào đang làm việc và hợp tác các viện nghiên cứu, trường đại học và các doanh nghiệp trong khắp cả nước. Bộ cũng đã phê duyệt Đề án “Xây dựng mạng lưới chuyên gia Việt Nam trên thế giới” với mục tiêu tổng quát là thúc đẩy, kết nối các chuyên gia Việt Nam trên toàn thế giới và các chuyên gia giỏi nước ngoài với các nhu cầu thực tiễn trong nước nhằm thu hút, sử dụng hiệu quả nguồn chất xám phục vụ phát triển đất nước.
Thứ trưởng cho biết thêm, năm 2017 và các năm tiếp theo, Bộ KH&CN sẽ tiếp tục phối hợp với Bộ Ngoại giao và các bộ, ngành hữu quan thực hiện tốt chính sách thu hút, trọng dụng, kết nối chuyên gia, trí thức kiều bào ở trong nước và nước ngoài nhằm tăng cường việc chia sẻ tri thức hiện đại, kinh nghiệm quản lý tiên tiến, chuyển giao công nghệ và đề xuất các ý tưởng, sáng kiến, chính sách cụ thể nhằm thúc đẩy phát triển đất nước. "Bộ cũng cam kết mạnh mẽ sẽ tạo môi trường thuận lợi để hỗ trợ các tổ chức, cá nhân trong nước mời chuyên gia, trí thức người Việt Nam ở nước ngoài tham gia các hoạt động nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và ĐMST nhằm giải quyết các nhiệm vụ thiết thực của đất nước" – Thứ trưởng Trần Văn Tùng nói.