Những yếu tố làm nên sản phẩm quế Văn Yên hảo hạng

Khu vực địa lý quế Văn Yên có đặc điểm địa hình khá đặc trưng: Phía Tây được chắn bởi dãy Pú Luông, dãy núi này ngăn luồng gió nóng thổi từ Mù Cang Chải xuống và gió Đông Bắc thổi sang, gây mưa phùn trong nhiều ngày ở sườn Đông, phía Đông là dòng sông Hồng chảy từ Tây Bắc xuống Đông Nam. Phía Tả Ngạn sông Hồng cũng được chắn bởi dãy núi Con Voi, tạo ra một lòng chảo lớn.

Dạng địa hình đó đã tạo thành bình phong ngăn chặn các hướng gió và tạo nên một tiểu vùng khí hậu độc đáo, có lượng mưa lớn, lượng bốc hơi thấp, độ ẩm lớn. Đây là điều kiện thời tiết khá lý tưởng cho cây quế sinh trưởng và phát triển. Nhìn chung, phần lớn vùng đất trồng quế là vùng núi cao, độ cao trung bình từ 150m - 700m.

Huyện Văn Yên có sông Hồng chảy qua với chiều dài gần 70km, ngoài ra còn có hệ thống khá dầy đặc các ngòi, suối đổ về sông Hồng như: ngòi Thia, ngòi Thắt, ngòi Hút, ngòi Róm, ngòi Trục, ngòi Quạch, ngòi Viễn,... Hệ thống ngòi suối này đều bắt nguồn từ 2 dãy núi cao hai bên sông Hồng nên có độ dốc lớn, tiềm năng thủy lợi, thủy điện phong phú.

Sự có mặt của sông Hồng chảy dọc theo địa bàn huyện, kết hợp với điều kiện địa hình kiểu lòng máng đặc thù đã góp phần tạo nên các tiểu vùng khí hậu đặc trưng, khí hậu điều hòa, đây cũng là một trong những điều kiện phù hợp cho cây quế phát triển thuận lợi.

Vùng trồng quế chỉ có duy nhất một nhóm đất là Nhóm đất xám (Acrisols). Đây là nhóm đất hình thành tại chỗ, phân bố trên nhiều dạng địa hình khác nhau, từ dạng gò, đồi thấp thoải đến dạng địa hình núi cao từ dạng bằng thấp ven các khe hợp thủy đến các dạng đồi thấp thoải.

Loại đất này phát triển, hình thành trên các loại đá mẹ, mẫu chất axít (hoặc nghèo kiềm). Do phân bố trong điều kiện nhiệt đới ẩm, khoáng sét đã bị biến đổi đáng kể, quá trình rửa trôi sét và các cation kiềm thổ xẩy ra mạnh mẽ, tạo cho đất có tầng tích tụ sét (tầng Argic) với dung tích hấp thu và độ no bazơ thấp nên phù hợp với trồng cây quế.

Nhìn chung, về khí hậu, các yếu tố chính như: lượng mưa, độ ẩm không khí, nhiệt độ, biên độ ngày của nhiệt độ không khí có ảnh hưởng lớn đến cây quế, đặc biệt là ảnh hưởng đến quá trình ra chồi, phát lộc và tích lũy nước, tích lũy tinh dầu trong vỏ và lá quế.

Điều kiện khí hậu thời tiết huyện Văn Yên là vùng có lượng mưa lớn, độ ẩm không khí cao, lượng bức xạ nhiệt thấp, lượng bốc hơi thấp, nhưng trong các tháng vào thời kỳ sinh trưởng của cây quế có số giờ nắng cao, đó là những yếu tố thuận lợi cho cây quế đâm chồi, phát lộc, tích lũy nước và tinh dầu trong vỏ, trong lá.

Với kinh nghiệm sản xuất quế truyền thống từ lâu đời, người Dao ở huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái đã hình thành các kỹ thuật canh tác quế. Từ kỹ thuật lựa chọn cây giống đến kỹ thuật chăm sóc, thu hoạch và bảo quản quế, các kỹ thuật này gắn bó với người Dao như là một kinh nghiệm cha truyền con nối, thế hệ này qua thế hệ khác.

Sinh sống trên vùng quế Văn Yên chủ yếu là đồng bào Dao, có nghề trồng quế từ lâu đời. Cây Quế được đồng bào Dao trồng thành rừng và đưa vào hương ước của từng bản và trở thành một phong tục tốt đẹp, người Dao ở vùng quế Văn Yên, Yên Bái khi xây dựng gia đình thì trồng cho làng (bản) 10 cây quế - cây quế thơm cho đời, cho người ở thế hệ sau.