Sinh viên và học giả nên nhận thức được sự khác biệt giữa các tạp chí thu phí và tạp chí truy cập mở, nếu họ muốn thành công trong thế giới học thuật; và kỹ năng phân biệt này nên là một phần tiêu chuẩn của giáo dục đại học.
Đó là ý kiến của giáo sư Stuart Vyse, người có hơn 40 năm giảng dạy tại các trường đại học ở Connecticut và từng làm người phản biện đặc biệt cho các tạp chí học thuật khác nhau.
Trong một email gửi tới tờ The College Fix, giáo sư Vyse cho biết: “Năng lực thông tin khoa học nên được dạy như một phần của tất cả các lớp khoa học cấp đại học”.
Ông hiện đang viết cho tờ Skeptical Inquire, chủ yếu là về liêm chính trong xuất bản khoa học.
Vyse nói: “Các tạp chí khoa học truyền thống tách bạch nguồn thu của mình khỏi quy trình đánh giá. Các tạp chí khoa học truyền thống cũng không đặt ra mối hồ nghi về động cơ lợi nhuận trong việc chấp nhận bài của các tạp chí truy cập mở. Nhưng các tạp chí truyền thống có bất lợi là chúng có giá bán khá đắt và che giấu thông tin khoa học đằng sau phí truy cập. Điều này hạn chế sự truyền bá kiến thức.”
“Truy cập mở giải quyết được vấn đề này nhưng trong nhiều trường hợp, tạp chí mở lại tạo ra những lo ngại về chất lượng. Mối quan ngại lớn nhất đối với xuất bản truy cập mở là cấu trúc lợi ích mà nó tạo ra,” ông nói.
“Các nhà xuất bản kiếm tiền dưới hình thức phí xử lý do tác giả trả. Khi mô hình này được áp dụng, sẽ có động cơ cố hữu khuyến khích nhà xuất bản chấp nhận các bài tạp chí,” Vyse nói với The College Fix. “Tiêu chuẩn chấp nhận bài càng thấp xuống thì thu nhập của nhà xuất bản càng lớn.”
Vyse nói rằng hệ lụy tồi tệ nhất của nhà xuất bản mở là thông tin sai lệch “Nguy cơ nhất là sự phát triển tri thức sai ở các tạp chí mở; mức độ nguy cấp mà những ấn phẩm tồi và tạp chí chất lượng kém là chúng làm xói mòn niềm tin vào khoa học”.
Chất lượng khác nhau giữa các tạp chí mở
“Các tạp chí săn mồi là một phạm trù bao gồm các tạp chí tích cực tìm kiếm người nộp bài và đưa ra rất ít hoặc không có phản biện nào đáng giá về nghiên cứu. Đây là loại tạp chí truy cập mở tồi tệ nhất,” ông nói.
“Sự phân loại khác nhau” của các tạp chí “tạo ra một thách thức khổng lồ về sự hiểu biết thông tin”.
Đó là lý do tại sao ông kêu gọi mọi người nên được đào tạo về cách xác định các ấn phẩm có chất lượng, phân biệt với những ấn phẩm tiêu chuẩn thấp.
Ông nói: “Sinh viên và học giả phải tự tìm hiểu thông tin, tham khảo danh sách các tạp chí săn mồi đã biết và cân nhắc độ thực hư trong thông tin ở các tạp chí đó. Đây không phải là một việc dễ dàng vì đôi khi rất khó để phát hiện sự khác biệt giữa tạp chí truyền thống và tạp chí truy cập mở.”
Lạm dụng siêu đường dẫn (hyperlink) Nature
Có nhiều thí dụ minh họa cho việc không dễ phân biệt giữa các tạp chí truyền thống và tạp chí truy cập mở. Một trong số đó là các bài báo về một nghiên cứu cho thấy khả năng các nền văn hóa nguyên thủy đã sử dụng thợ săn nữ.
Tờ Interesting Engineering đã thông tin sai về nghiên cứu này khi viết rằng: “Một nghiên cứu hoàn chỉnh, đã được công bố trên tạp chí Nature." Trên thực tế, nghiên cứu được xuất bản trên tạp chí Scientific Reports, một tạp chí truy cập mở thuộc về Nature, vốn không phải là tạp chí truy cập mở.
Trường hợp nhầm lẫn này làm lộ ra hư chiêu của các tạp chí truy cập mở, chẳng hạn như trong trường hợp nêu trên, “siêu đường dẫn” (hyperlink) có chữ “Nature” đã được thêm vào mã của bài báo, mặc dù nó được xuất bản trên Scientific Reports, chứ không phải trên Nature.
Giáo sư Vyse đã xác định Scientific Reports là một tạp chí đáng ngờ trong một bài nghiên cứu của ông viết cho Skeptical Inquirer.
Người phát ngôn của Nature đã gửi cho The College Fix một đường link có thông tin về các chính sách biên tập của công ty xuất bản khoa học này để trả lời câu hỏi liên quan đến các cáo buộc của giáo sư Vyse và câu hỏi làm thế nào mà các tạp chí học thuật duy trì được chất lượng bài vở trong khi có động cơ lợi nhuận.
Việc phân biệt càng khó hơn khi hiện tại không có danh sách cập nhật nào về các tạp chí bị cáo buộc có tính chất săn mồi.
Jeffrey Beall, một thủ thư của Đại học Colorado, đã lập danh sách các tạp chí được cho là có tính chất săn mồi. Nhưng rồi cuối cùng ông buộc phải dừng công việc trên của mình vì các tạp chí tấn công về pháp lí. Sau này, một phần danh sách “các nhà xuất bản có khả năng săn mồi” đã được xuất bản ẩn danh và có thể tìm thấy
tại đây.
Nguồn: