Chủ nhân của giải Nobel Hóa học năm là ba nhà khoa học phát minh ra “hóa học click” (click chemistry) và ứng dụng nó trong nghiên cứu tế bào sống.

Carolyn Bertozzi, Morten Meldal và Barry Sharpless (từ trái sang phải) đã phát triển các cách nối các phân tử một cách nhanh chóng và không có sản phẩm phụ không mong muốn
Từ trái sang: Carolyn Bertozzi, Morten Meldal, và Barry Sharpless

Những người đã đặt nền móng cho hóa học click là Barry Sharpless - Viện nghiên cứu Scripps, California, Mỹ; và Morten Meldal - Đại học Copenhagen, Đan Mạch. Họ độc lập phát hiện ra một phản ứng quan trọng mà ta có thể sử dụng để liên kết hai phân tử - azide và alkyne - tương đối dễ dàng. Phản ứng này được áp dụng để phát triển một loạt các phân tử khác nhau, bao gồm cả chất dẻo và dược phẩm tiềm năng. Giải Nobel này đã đưa Sharpless vào nhóm các nhà khoa học hiếm hoi hai lần đoạt giải Nobel - trước đó, ông đã nhận giải Nobel Hóa học năm 2001.

Hóa học click là loại phản ứng mà các các phân tử nhỏ liên kết với nhau tạo thành phân tử lớn. Nó được áp dụng trong các công nghệ giải trình tự DNA và khoa học vật liệu, cũng như hỗ trợ cho nghiên cứu cơ bản về chức năng tế bào và khám phá các phân tử sinh học mới. Nói một cách dễ hiểu, hóa học click là một phương pháp liên kết các phân tử một cách đơn giản và trực diện nhất, các phân tử sẽ chỉ phản ứng với nhau và không thể đảo ngược. Phản ứng này có năng suất cao và sạch, không tạo ra nhiều sản phẩm phụ không mong muốn.

Người chiến thắng thứ ba là Carolyn Bertozzi - Đại học Stanford, California, Mỹ. Bà đã ứng dụng hóa học click để lập bản đồ các polymer phức hợp gốc đường là glycan trên bề mặt tế bào sống mà không làm ảnh hưởng đến chức năng của tế bào. Để làm được điều này, bà đã phát triển các phản ứng sinh trực giao (biorthogonal).

Sau khi nhận được tin từ Stockholm, bà Bertozzi bày tỏ bản thân vô cùng choáng váng trước vinh dự này. Bà chia sẻ thêm, “Tôi cho rằng lĩnh vực hóa học click vẫn còn trong giai đoạn đầu thôi. Có lẽ còn rất nhiều phản ứng mới mà chúng ta sẽ tiếp tục khám phá.”

Các phản ứng sinh trực giao hiện đang được các nhà khoa học trên toàn cầu sử dụng để tìm hiểu các tế bào và theo dõi các phản ứng sinh học. Nhờ đó, các nhà nghiên cứu đã cải tiến khả năng nhắm tới mục tiêu của các thuốc điều trị ung thư.

Trong khi đó, ông Meldal bày tỏ giải thưởng của mình sẽ khuyến khích những người trẻ tuổi theo đuổi sự nghiệp hóa học. Ông cho rằng lĩnh vực này cực kỳ quan trọng đối với nhiều thách thức mà xã hội đang gặp phải; và cùng với vật lý, hóa học sẽ mang lại “một mô tả đầy đủ về mọi thứ diễn ra xung quanh chúng ta”.

Nguồn: