Nam Phi tạm ngưng tiêm vaccine AstraZeneca

Sau Novavax, vaccine AstraZeneca trở thành loại vaccine thứ hai tỏ ra kém hiệu quả ở Nam Phi so với những nơi khác, do ở đây chủ yếu lưu hành một chủng biến thể SARS-CoV-2 có thể né tránh các kháng thể quan trọng.

Thử nghiệm kéo dài từ tháng 6 đến tháng 11/2020, phát hiện, sau khi tiêm đủ hai mũi, có 19 trường hợp mắc bệnh nhẹ hoặc trung bình trong nhóm nhận vaccine, so với 23 trường hợp ở nhóm nhận giả dược, dẫn đến hiệu quả chỉ đạt 21,9%. Con số này thấp hơn nhiều so với mức tối thiểu 50% cần thiết để vaccine được cấp phép sử dụng khẩn cấp ở nhiều quốc gia.

Giải trình tự các virus đã lây nhiễm cho những người tham gia thử nghiệm, các nhà nghiên cứu tìm thấy mối liên hệ chặt chẽ giữa mức độ hiệu quả thấp của vaccine với sự bùng nổ của biến thể B.1.351 ở Nam Phi.

Phát hiện vaccine Astra Zeneca kém hiệu quả khiến chính phủ Nam Phi quyết định dừng chiến dịch tiêm chủng vaccine này, sau khi mới triển khai được khoảng một tuần.

Các nhà sản xuất, gồm AstraZeneca và Đại học Oxford, vốn hy vọng vaccine này sẽ được sử dụng rộng rãi ở các nước đang phát triển, vì nó dễ bảo quản và vận chuyển hơn các vaccine Moderna và Pfizer/BioNTech. AstraZeneca dự đoán, họ có thể sản xuất 3 tỷ liều trong năm nay với giá khoảng 3 USD/liều - số lượng nhiều hơn và giá thành thấp hơn đáng kể so với bất kỳ loại vaccine Covid-19 nào khác.

Các nhà khoa học vẫn hy vọng vaccine AstraZeneca có thể ngăn ngừa các trường hợp bệnh nặng và tử vong - được cho là tác dụng quan trọng nhất của các vaccine Covid-19. Nhưng đến nay chưa thể kết luận gì về tác dụng này, vì thử nghiệm đối chứng với giả dược nêu trên nhỏ và tuyển chọn những người tham gia tương đối khỏe mạnh và trẻ tuổi (tuổi trung bình là 31); không có đối tượng nào trong cả hai nhóm vaccine và giả dược phát triển bệnh nặng hoặc phải nhập viện.

Các kết quả mới là một "bài kiểm tra thực tế", Shabir Mahdi ở Đại học Witwatersrand, nghiên cứu viên chính của thử nghiệm, cho biết. “Thật không may, vaccine này không được như kỳ vọng".

Vaccine Covid-19 do Johnson&Johnson và vaccine do Novavax sản xuất cũng ít có tác dụng chống lại B.1.351 (còn được gọi là 501.V2 - chủng biến thể SARS-CoV-2 hiện gây ra phần lớn ca nhiễm ở Nam Phi) so với các chủng cũ hơn. Hiệu quả ngăn ngừa bệnh ở Nam Phi đạt 57% đối với vaccine Johnson&Johnson và 49% đối với vaccine Novavax - thấp hơn ở bất kỳ quốc gia nào khác mà hai công ty đã thử nghiệm.

Nhưng vaccine Johnson&Johnson có khả năng bảo vệ chống lại bệnh nặng và tử vong, kể cả với chủng biến thể B.1.351. Và Mahdi vẫn “hơi lạc quan” rằng vaccine AstraZeneca cũng vậy; kết quả thử nghiệm AstraZeneca không phải là “hoàn toàn u ám,” ông nói.

Mahdi cho biết các kháng thể nhắm mục tiêu SARS-CoV-2 mà vaccine Johnson&Johnson kích hoạt “rất giống” với những kháng thể được tạo ra bởi vaccine AstraZeneca-Oxford, và hai vaccine này dựa trên công nghệ tương tự nhau: Cả hai đều đưa vào các chỉ thị di truyền khiến cơ thể tạo ra protein gai của SARS-CoV-2. Trong một thử nghiệm trên 44.000 người, vaccine Johnson&Johnson đã ngăn ngừa 85% trường hợp bệnh nặng; thậm chí vaccine này có thể bảo vệ hoàn toàn chống lại bệnh nặng và tử vong ở một số quốc gia.

Tuần trước, Nam Phi đã nhận 1 triệu liều vaccine AstraZeneca-Oxford và bắt đầu tiêm chủng cho các nhân viên y tế. Đây là vaccine Covid tiêm chính thức đầu tiên ở Nam Phi. Nhà dịch tễ học Salim Abdool Karim, đồng chủ tịch Ủy ban Cố vấn Bộ trưởng Nam Phi về Covid-19, cho biết tại họp báo rằng việc triển khai vaccine này ở Nam Phi “cần tạm dừng” do kết quả đáng thất vọng.

Barry Schoub, người đứng đầu tiểu ban tư vấn của chính phủ Nam Phi về vaccine Covid-19, cho biết "chúng ta có thể cần xem xét việc kết hợp vaccine AstraZeneca-Oxford với các vaccine khác, có thể hiệp đồng tạo ra một phản ứng hiệu quả hơn".

Theo nhóm nghiên cứu của Đại học Oxford, nơi thiết kế vaccine này, họ đã bắt đầu nghiên cứu vaccine thế hệ thứ hai nhắm vào protein gai đột biến của biến thể B.1.351. Sarah Gilbert ở Đại học Oxford, người dẫn đầu nghiên cứu nói trên, cho biết trong một thông cáo báo chí rằng vaccine cải tiến có thể được tiêm như một mũi tiêm nhắc lại cho loại hiện có. Gilbert lưu ý: “Đây là vấn đề mà tất cả các nhà phát triển vaccine phải đối mặt và chúng tôi sẽ tiếp tục theo dõi sự xuất hiện của các chủng biến thể mới để sẵn sàng ứng phó với các biến chủng trong tương lai”.