Tổng thống đắc cử Joe Biden đã chọn Eric Lander, một nhà sinh học phân tử và là nhà nghiên cứu chính sách làm cố vấn khoa học cho ông; đồng thời sẽ là người đứng đầu Văn phòng Chính sách Khoa học và Công nghệ (OSTP) của Nhà Trắng.
Eric Lander, 63 tuổi, là chủ tịch và giám đốc sáng lập của Viện Broad – do Đại học Harvard và Viện Công nghệ Massachusetts cùng điều hành. Lander, một nhà toán học trở thành nhà sinh học phân tử, là đồng chủ tịch Hội đồng Cố vấn của Tổng thống về Khoa học và Công nghệ (PCAST) trong tám năm dưới thời cựu Tổng thống Barack Obama, nơi ông đã phối hợp chặt chẽ với cố vấn khoa học của Obama, John Holdren, cũng như từng có các cuộc trao đổi với Biden.
“Eric là một lựa chọn đúng đắn, và ông ấy sẽ trở thành một cố vấn khoa học tuyệt vời”, Holdren dự đoán. Holdren gọi Lander là “một nhà khoa học ‘biết tuốt’” vì bề dày kiến thức của ông ấy trong nhiều lĩnh vực. Biệt danh này vẫn đúng nếu xét đến khía cạnh chính sách, Holdren nói. “Dấu lăn ngón của Eric có trên toàn bộ 39 báo cáo của PCAST” dưới thời Obama, Holdren nói thêm, ông cũng lưu ý rằng sáu trong số đó là những vấn đề liên quan đến các vụ đại dịch và khủng hoảng sức khỏe cộng đồng trước đây.
Lander sẽ là nhà sinh vật học đầu tiên đảm nhiệm cả hai công việc này, và là người đầu tiên giữ vị trí ở cấp Nội các. “Ông ấy cực kỳ giỏi trong việc giải thích các vấn đề khoa học phức tạp”, Holdren nhớ lại cách mà Lander trình bày báo cáo PCAST cho tổng thống. Biden có tham gia vào một số cuộc họp ngắn đó, Holdren lưu ý.
Lander là một nhân vật quyền lực trong giới khoa học Hoa Kỳ và là một trong những nhà nghiên cứu được trích dẫn cao nhất trên thế giới. Ông là đồng lãnh đạo Dự án Bản đồ gene người, phụ trách giám sát hệ thống khổng lồ gồm các máy tự động thực hiện phần lớn việc giải trình tự. Năm 2003, ông thành lập và hiện là lãnh đạo Viện Broad, nơi chuyên giải trình tự bộ gene. Lander được biết đến như một người nhiệt tình với các dự án khoa học lớn. Một vài năm trước, ông bị chỉ trích vì đã hạ thấp vai trò của một số nhà khoa học trong việc phát triển CRISPR, công cụ chỉnh sửa gene đã biến đổi ngành sinh học trong những năm gần đây. Cụ thể, năm 2016, ông viết về lịch sử nghiên cứu kỹ thuật chỉnh sửa gene CRISPR, trong đó ông nhấn mạnh vai trò của người đồng nghiệp của mình tại Viện Broad là Fend Zhang, hạ thấp vai trò của Jennifer Doudna thuộc Đại học California, Berkeley và Emmanuelle Charpentier thuộc Viện Max Planck, Berlin. Viện Broad đã bị cuốn vào cuộc chiến bằng sáng chế CRISPR với Berkeley tại thời điểm đó. Charpentier và Doudna tiếp tục giành giải Nobel Hóa học năm 2020 cho công trình tiên phong của họ về CRISPR.
Khoa học sẽ luôn đi đầu trong chính quyền của tôi, và những nhà khoa học nổi tiếng khắp thế giới này sẽ đảm bảo mọi thứ chúng tôi làm đều dựa trên cơ sở khoa học.
Tổng thống Joe Biden
Bên cạnh việc lựa chọn Lander, Biden đã viết cho ông một bức thư yêu cầu OSTP giải quyết năm điều: đề xuất cách chính quyền của ông có thể chống lại các mối đe dọa sức khỏe cộng đồng, giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu, giữ cho đất nước luôn dẫn đầu thế giới về đổi mới sáng tạo, ứng dụng khoa học trong việc cải thiện xã hội công bằng, và củng cố vai trò của doanh nghiệp khoa học công nghệ. Điều này gợi nhớ đến lá thư năm 1944 mà cựu Tổng thống Franklin Roosevelt đã gửi Vannevar Bush, dẫn đến một báo cáo đã định hình chính sách khoa học của Hoa Kỳ kể từ đó.
Quan trọng hơn cả, Biden yêu cầu Lander nên thực hiện nhiệm vụ bằng cách “trao đổi minh bạch với những nhà lãnh đạo trong nhiều lĩnh vực khoa học khác nhau của Hoa Kỳ, và thu hút công chúng nhiều hơn.” Nó hệt như một thông điệp “chào mừng trở về nhà” dành cho các nhà khoa học đã cảm thấy lời nói, kiến thức của mình trong việc thiết lập chính sách quốc gia bị người tiền nhiệm của Biden phớt lờ - hoặc bác bỏ.
Nhiệm vụ của OSTP là gì?
Nếu Thượng viện xác nhận, Lander sẽ đứng đầu một văn phòng trong Nhà Trắng. Quốc hội đã thành lập văn phòng này vào năm 1976 để đáp lại việc dỡ bỏ bộ máy cố vấn khoa học liên bang của Tổng thống khi đó là Richard Nixon. Mặc dù vị trí đứng đầu OSTP yêu cầu sự xác nhận của Thượng viện – cho phép các nhà lập pháp có khả năng giám sát các hoạt động của văn phòng – Quốc hội không đóng vai trò gì trong việc xác định xem giám đốc OSTP có được chỉ định là trợ lý cho tổng thống về khoa học và công nghệ hay không, đây là vị trí mà Tổng thống có quyền quyết định trực tiếp. Và Biden đã tiến một bước xa hơn khi trao cho Lander một ghế trong Nội các của mình.
Theo truyền thống, giám đốc OSTP giúp quản lý các ưu tiên của chính quyền trong lĩnh vực khoa học bằng cách phối hợp chính sách giữa các cơ quan, giải quyết những lỗ hổng trong chính sách khoa học quốc gia và ‘ươm mầm’ những sáng kiến mới. Nhưng quyền lực của văn phòng này đã tàn lụi và suy yếu dần dưới các chính quyền khác nhau.
Dưới thời Obama, Holdren đã đưa OSTP lên một tầm cao mới. Ông cũng điều hành PCAST bằng cách đánh dấu hàng chục vấn đề mà ông cho là đất nước nên chú trọng.
Giám đốc OSTP hiện tại là nhà khí tượng học Kelvin Droegemeier. Nhậm chức nửa nhiệm kỳ trong bốn năm Tổng thống Donald Trump tại vị, ông tránh né một loạt các tranh cãi liên quan đến khoa học trong nhiệm kỳ của mình, bao gồm sự can thiệp chính trị vào các nhiệm vụ khoa học của Cục Điều tra Dân số, Cơ quan Khí quyển và Đại dương Quốc gia và Cơ quan Bảo vệ Môi trường.
Droegemeier đã nỗ lực hết mình để cải thiện cái mà ông gọi là doanh nghiệp khoa học công nghệ trong viện, trường. Ông cố gắng giải quyết những lo ngại ngày càng tăng của các nhà hoạch định chính sách về khả năng của cộng đồng trong việc tự kiểm soát các mối đe dọa đối với an ninh quốc gia, đó là những nỗ lực tích cực của Trung Quốc nhằm lấy đi thành quả nghiên cứu của các chương trình khoa học do liên bang tài trợ, cũng như khả năng giải quyết các vấn đề nội bộ như quấy rối tình dục và xung đột lợi ích tài chính trong trường đại học.
Không rõ OSTP sẽ ra sao dưới thời Lander. Biden đã chỉ định một nhóm các chuyên gia nhằm hỗ trợ chính quyền ông đương đầu với biến đổi khí hậu, một chủ đề mà OSTP dưới thời Obama vô cùng chú trọng. Và Biden cũng đã thành lập một nhóm nhằm giải quyết cuộc khủng hoảng sức khỏe cộng đồng mang tên Covid-19.
Nhưng Holdren tin rằng Lander sẽ có nhiều ‘đất’ để thể hiện tài năng của mình. “Công việc của ông ấy là đảm bảo rằng Tổng thống sẽ nhận được lời khuyên tốt nhất có thể về khoa học trong bất kỳ vấn đề chính sách nào”, Holdren nói. “Và tôi nghĩ Eric sẽ rất xuất sắc trong việc gắn kết mọi thứ lại với nhau”.