Quy trình sản xuất muối Bạc Liêu được hình thành và truyền qua nhiều thế hệ lao động, đến giờ những quy trình kỹ thuật cơ bản này vẫn được duy trì và áp dụng như những yêu cầu bắt buộc.
Công đoạn lấy nước và chứa nước
Bắt đầu công đoạn làm muối là việc lấy nước biển: Nước biển ven bờ được dẫn vào đồng muối khi triều cường. Cửa lấy nước ngay sát bờ biển theo địa hình kênh rạch tự nhiên dẫn vào đồng muối.
Kênh dẫn nước được đào bằng cơ giới, kênh tự nhiên (không xây bê tông hoặc kè đá) nước biển dâng tự nhiên dẫn vào kênh khi triều cường và dẫn vào các khu chứa nước. Trên kênh có cửa đóng mở để giữ nước khi triều xuống.
Sau khi nước được lấy từ biển, nước được chưa trong một khu vực (được đào sâu, rộng) nhằm mục đích cho nước lắng đọng các tạp chất, chất bẩn. Giai đoạn này ngoài mục tiêu làm sạch nước còn có vai trò dự trữ và đảm bảo nguồn nước ổn định để sản xuất vào những thời điểm không có triều cường.
Các công đoạn sản xuất muối đều được thực hiện bằng thủ công. Ảnh: VTV.
Công đoạn phơi nước và phơi kết tinh
Nước biển được bơm từ các mương chính lên các mương dẫn thẳng vào khu phơi nước chạt. Tại khu phơi nước chạt, Diêm dân thường chia làm ba ô phơi gọi là: Sa kề, Nhì kề và Xếp chuối, mỗi bước phơi này thường có 2 ô (tương ứng với các ô bay hơi Sơ cấp, Trung cấp và Cao cấp).
Nước chạt được phơi lần lượt ở ba ô phơi gọi là: Sa kề, Nhì kề và Xếp chuối (tương ứng với các ô bay hơi Sơ cấp, Trung cấp và Cao cấp), với thời gian tương ứng là 1 ngày; 1-2 ngày và 2-4 ngày.
Tiếp theo là bước vào giai đoạn phơi kết tinh: là giai đoạn phơi nước cuối cùng để kết tinh thành muối. Khi nước được chạt qua các giai đoạn, nồng độ baume tăng dần qua từng khâu, từ nồng độ từ 1,5-2,8o Baume được tăng lên 14-15o Baume và cuối cùng lên tới 24-25o Baume. Khi nước biển đạt 24-25o Baume thì diêm dân bơm dẫn nước vào ô kết tinh muối.Giai đoạn này nước đã đủ nồng độ để kết tinh, do đó chỉ cần thời gian để muối kết tinh.
Cách thức nhất là phơi kết tinh trên ruộng: nước từ ô xếp chuối sẽ được chuyển sang ô kết tinh để phơi, mặt sân phơi theo kiểu truyền thống đó là mặt sân đất, mặt sân cũng được bừa và phơi nắng giống giai đoạn xếp chuôi. Thời gian kết tinh thường 10-15 ngày là kết thúc, tháo bỏ nước ót ra mương hoặc tái sử dụng.
Cách thứ hai là phơi kết tinh trên bạt: dùng bạt nhựa để trải trên mặt sân phơi, đây là phương pháp mới được áp dụng nhằm mục đích làm cho thời gian kết tinh của muối giảm (7-9 ngày), muối có độ trắng hơn, không có tạp chất. Đây là giai đoạn cuối, do đó không ảnh hưởng nhiều đến chất lượng cuối cùng của muối.
Phương Thảo - Hương Trang (Cục Sở hữu trí tuệ)