Khẩu trang, sĩ số lớp học và giữ gìn vệ sinh là những điểm cần lưu ý, nhưng mức độ lây lan trong cộng đồng thấp mới là mấu chốt của vấn đề.
Tại các trường học trên khắp Hàn Quốc, trẻ em ăn trưa trong im lặng, trước mặt là một tấm chắn nhựa ngăn cách chúng với bạn bè. Chúng mang khẩu trang mọi lúc, chỉ trừ lúc ở sân chơi – những vẫn phải giữ khoảng cách an toàn. Chúng cũng được kiểm tra nhiệt độ hai lần mỗi sáng – một lần ở nhà và lần nữa ở trước cổng trường.
Đây có thể sẽ là bức tranh tương lai cho hàng triệu trẻ em trên toàn thế giới. Giờ đây chính phủ các nước vẫn đang tranh luận về thời điểm lẫn cách thức mở lại trường học, và ngày càng có nhiều nghiên cứu cho thấy có nhiều cách để thực hiện điều này một cách an toàn. Chìa khóa chính là sự thận trọng trong việc giữ vệ sinh và hạn chế tối đa tiếp xúc gần – điều này sẽ giúp giảm thiểu mức độ lây lan của virus trong cộng đồng.
Zoë Hyde, nhà dịch tễ học tại Đại học Tây Úc, cho biết: “Một số quốc gia ở châu Á, đặc biệt là Hàn Quốc, đã cung cấp một mô hình hiệu quả về cách các trường học có thể giảng dạy trực tiếp trên lớp trong bối cảnh đại dịch”.
Nhưng các nhà nghiên cứu cho rằng nếu chính quyền cho phép mở cửa trường học trước khi dịch bệnh được kiểm soát, các ca bệnh sẽ tăng lên.
Trường học là nơi tiềm ẩn rủi ro
Young June Choe, bác sĩ nhi khoa và đồng thời là nhà dịch tễ học tại Đại học Hallym (Chuncheon, Hàn Quốc) cho biết trường học là nơi tiềm ẩn rủi ro trong thời buổi dịch bệnh. Theo ông, trẻ em thường bị ‘nhồi nhét’ trong những căn phòng chật chội suốt tám tiếng đồng hồ hoặc hơn, chưa kể nhà chúng ở khắp nơi trong thành phố, một số thì đến trường bằng phương tiện công cộng, một số thì được cha mẹ đưa đón.
Khi đại dịch mới xuất hiện, vì mức độ biểu hiện của các triệu chứng ở trẻ nhìn chung là nhẹ hơn người lớn, nên người ta cho rằng trẻ em ít bị lây nhiễm hơn. Nhưng hiện nay đã có bằng chứng cho thấy trẻ có thể lây truyền virus sang người khác, đặc biệt là người nhà. Một số nghiên cứu cho thấy rằng một khi trẻ em bị nhiễm bệnh, chúng sẽ lây lan virus không thua gì người lớn.
“Nếu mở cửa những trường học ở khu vực có độ rủi ro lây nhiễm trong cộng đồng cao, thì tất yếu sẽ dẫn đến các vụ bùng phát dịch bệnh, và hậu quả là số người chết tiếp tục gia tăng”, Hye cho biết. Bằng chứng điển hình là đợt bùng phát tại một trường trung học ở Isarel và một trại hè ở Mỹ.
Mức độ lây nhiễm trong cộng đồng thấp
Các nghiên cứu ở Hàn Quốc, châu Âu và Úc cho thấy rằng các trường học có thể mở cửa trở lại khi mức độ lây nhiễm trong cộng đồng thấp. Trẻ em ở Hàn Quốc đã quay trở lại trường học vào giữa tháng năm, khi số ca mắc Covid-19 mỗi ngày giảm xuống dưới 50 ca – tương đương với khoảng một trường hợp trên một triệu người. Ngay cả với tỷ lệ lây nhiễm thấp như vậy, chính phủ vẫn phải đưa ra các biện pháp nhằm kiểm soát sự lây lan của virus, chẳng hạn như mở cửa trường học theo thứ tự, bắt đầu từ cấp trung học phổ thông, rồi đến cấp trung học cơ sở. Ở những trường mà số học sinh quá đông, chỉ một phần trong số đó đến trường trở lại. Chỉ cần một em có kết quả xét nghiệm dương tính, các em học sinh còn lại sẽ ngay lập tức trở về với lớp học online.
Thống kê của các nhà khoa học tại Seoul cho thấy, không có sự gia tăng đột biến các trường hợp nhiễm Covid-19 ở học sinh dưới 19 tuổi trong hai tháng kể từ khi trường học mở cửa trở lại. Chính phủ nước này cũng cho biết, từ tháng năm đến tháng bảy, tỷ lệ học sinh mắc Covid-19 là 1 trên 111 em. Hầu hết trong đó đều lây nhiễm từ các thành viên trong gia đình, hoặc tại các địa điểm khác. “Nếu có những chính sách phù hợp, chúng ta sẽ kiểm soát được tình hình”, Choe chia sẻ. “Chứ chẳng có một công thức đặc biệt nào có thể giúp Hàn Quốc vừa mở cửa trường học mà vẫn duy trì được sự an toàn cho học sinh.”
Một cuộc khảo sát của Trung tâm Phòng ngừa và Kiểm soát Dịch bệnh châu Âu cũng cho thấy rằng việc các trường học mở cửa trở lại ở một số nước châu Âu bắt đầu từ giữa tháng năm cho đến nay không liên quan đến sự gia tăng đáng kể các ca mắc trong cộng đồng.
Bang New South Wales (NSW) của Úc đã đóng cửa hầu hết các trường học vào thời kỳ cao điểm của dịch bệnh, nhưng vẫn cho phép mở cửa các trung tâm giữ trẻ. Kristine Macartney, giám đốc Trung tâm Giám sát và Nghiên cứu Tiêm chủng Quốc gia của Úc tại Sydney, đã cùng các đồng nghiệp phân tích dữ liệu từ các trường học và trung tâm giữ trẻ từ cuối tháng một đến đầu tháng tư (một số trường học vẫn mở cửa cho con em của nhân viên y tế hoặc những người không có lựa chọn thay thế).
Trong thời gian nghiên cứu, trung bình mỗi ngày bang có 193 trường hợp dương tính – tương đương 24 trên một triệu người - nhưng 58% trong số đó là những người trở về từ nước ngoài. Macartney và các đồng nghiệp đã phát hiện ra rằng chỉ 25 trong số 7.700 trường học hoặc trung tâm chăm sóc trẻ báo cáo phát hiện một trường hợp dương tính trong suốt thời gian nghiên cứu. Trong số những trường hợp đó, chỉ có bốn trường hợp tiếp tục lây nhiễm virus cho những người khác trong trường học hoặc trung tâm.
Macartney chỉ ra rằng cần phải nhìn nhận kết quả này trong bối cảnh chính quyền bang đang nỗ lực hết mình để kiểm soát dịch bệnh. NSW duy trì xét nghiệm diện rộng, nhanh chóng xác định các trường hợp dương tính và tiến hành truy vết. Chính quyền cũng đã đóng cửa thành phố, đồng thời thực thi nghiêm ngặt lệnh cách ly. “Nếu chúng ta không thể kiểm soát mức độ lây nhiễm trong cộng đồng, chắc chắn rằng dịch bệnh sẽ lan sang các trường học”, Macartney nói. Bà cũng lưu ý rằng, mới đây, chính quyền bang Victoria đã xác định được các điểm nóng của dịch bệnh chính là những trường học trong khu vực. “Loại virus này sẽ nhắm vào những vết nứt trên bộ áo giáp của chúng ta”, bà cho biết.
Lớp học chật chội
Ở những nơi dịch bệnh vẫn đang lây lan trong cộng đồng, các trường học và trại hè đã trở thành một ổ dịch thực sự. Virus đã quét qua một trại hè ở bang Georgia (Mỹ) vào giữa tháng Sáu. Trong ngày đầu tiên của trại, bang Georgia đã báo cáo 993 trường hợp mắc Covid-19 mới. Các trại viên ngủ trong cabin theo nhóm lên đến 26 người, không cần đeo khẩu trang, và hát hò, cổ vũ mỗi ngày. Kết quả là ¾ trong số 344 người tham gia xét nghiệm đã dương tính với SARS-CoV-26.
Một ổ dịch lớn khác được phát hiện tại một trường trung học ở Jerusalem (Israel), 10 ngày sau khi tất cả các trường mở cửa trở lại vào giữa tháng năm. Nước này ghi nhận khoảng 127 trường hợp dương tính mỗi ngày vào đầu tháng năm - tương đương với 15 trường hợp trên một triệu người, khi các em học sinh bắt đầu đi học trở lại. Thời điểm đó, nhiệt độ nước này đã vượt quá 40°C, các thanh thiếu niên ngồi trong phòng máy lạnh với hơn 30 bạn học khác mà không đeo khẩu trang. Đợt bùng phát ảnh hưởng đến 153 học sinh và 25 nhân viên, cũng như 87 anh chị em, cha mẹ và bạn bè của họ. Tương tự, vào giữa tháng ba, một trường học lớn ở Santiago (Chile) đã trở thành ổ dịch lớn chỉ chín ngày sau khi quốc gia này phát hiện trường hợp đầu tiên nhiễm Covid-19.
Theo Edward Goldstein, nhà dịch tễ học bệnh truyền nhiễm tại Trường Y tế Công cộng Đại học Harvard, những ví dụ này cho thấy rằng sĩ số lớp học lớn có thể góp phần lây lan dịch bệnh trong trường học.
Đồng tình với ý kiến này, Katherine Auger – nhà nghiên cứu tại Trung tâm Y tế Bệnh viện Nhi đồng Cincinnati ở Ohio, cho rằng, nếu chính quyền quyết định mở cửa trở lại trường học ở những khu vực có tỷ lệ lây nhiễm trong cộng đồng cao, thì việc chăm chỉ đeo khẩu trang, giảm sĩ số lớp học, rửa tay, xét nghiệm… sẽ vô cùng quan trọng. “Nếu chỉ đơn giản là mở cửa lại trường học mà không đưa ra một biện pháp nào, chúng ta sẽ gặp rắc rối”, bà cho biết.
Nguồn: Nature doi: 10.1038/d41586-020-02403-4