Bếp gas độc hại như thế nào cho hệ hô hấp?

Mỗi buổi sáng, hàng trăm triệu người bật bếp gas trong nhà bếp để đun nước hoặc nướng món khoai tây chiên, họ không chỉ thưởng thức mùi hương của bữa sáng thơm ngon thoang thoảng khắp nhà. Ngọn lửa xanh còn thải ra các chất gây ô nhiễm có hại như nitrogen dioxide, cũng như các loại khí khiến Trái đất ấm lên.

Để làm rõ điều này, một nhóm các nhà khoa học từ Đại học Stanford đã đến thăm các căn hộ ở TP New York nhằm tìm hiểu về mức độ ô nhiễm và cách các chất ô nhiễm di chuyển từ phòng này sang phòng khác trong ngôi nhà.

Vào một buổi sáng chủ nhật trong lành, điểm dừng chân đầu tiên các nhà khoa học của ĐH Stanford là một dự án nhà ở công cộng tại Morningside Heights ở Upper Manhattan. Thử thách đầu tiên của họ: kéo thiết bị nặng gần 150kg lên tầng 18. “Hy vọng có thang máy,” Rob Jackson, giáo sư tại Trường Bền vững Doerr Stanford và là trưởng nhóm, cảnh giác nói.

Nhóm đã kéo thiết bị lên căn hộ ba phòng ngủ của Tina Johnson, một bà mẹ con. Căn bếp của bà tràn ngập hương thơm của các loại thảo mộc và gia vị mà bà vẫn thường dùng để chế biến các món ăn yêu thích.

"May quá, các anh đã đến", bà nói với GS. Rob Jackson, giáo sư tại Trường Bền vững Doerr thuộc ĐH Stanford và là trưởng nhóm nghiên cứu. Bà cho biết căn hộ của mình vừa lắp một hệ thống bếp mới, nhưng bà vẫn “không chịu được mùi” khí gas phát ra từ nó. Bà Johnson tiết lộ rằng mình đã tình nguyện tham gia nghiên cứu sau khi nhận được tin từ một nhóm vận động khí hậu địa phương vì bà và các con bị hen suyễn và cũng gặp phải các vấn đề sức khỏe khác; bà tò mò muốn biết bếp lò của mình đã làm gì với không khí mà gia đình hít thở.

Các nhà nghiên cứu bắt đầu khởi động thiết bị phân tích và lắp đặt các ống, ở độ cao gần ngang mặt, để hút các mẫu không khí. Ngay khi họ bật bếp ga, máy móc đã nhanh chóng phát hiện ra điều bất thường: nồng độ nitrogen dioxide đang tăng lên - loại khí này có thể gây kích ứng hệ hô hấp, làm trầm trọng thêm các triệu chứng của bệnh hô hấp và góp phần gây ra bệnh hen suyễn. Nồng độ đã tăng lên 500 phần tỷ, gấp năm lần mức chuẩn an toàn để tiếp xúc trong một giờ do Cục Bảo vệ Môi sinh Hoa Kỳ (EPA) đặt ra. Nồng độ benzen, một chất gây ung thư ở người có trong khói thuốc lá và khí thải xe hơi, cũng tăng gấp ba lần.

Điều này xảy ra khi cửa nhà bếp bị bịt kín và cửa sổ cũng khép. Nhà bếp của bà Johnson lại thiếu máy hút mùi để giúp thông gió.

Việc mở cửa nhà bếp và mở toang cửa sổ, như bà Johnson vẫn thường làm khi nấu ăn, đã giúp giảm mức nitrogen dioxide xuống còn khoảng 200 phần tỷ. Nhưng điều đó cũng có nghĩa là khí từ bếp ga đang toả ra khắp phần còn lại của căn hộ.

Trong một phòng ngủ, nồng độ nitrogen dioxide ở mức khoảng 70 phần tỷ, dưới ngưỡng EPA nhưng cao hơn đáng kể so với tiêu chuẩn của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) về phơi nhiễm mãn tính.

Đã có nhiều bằng chứng khoa học cho thấy rủi ro sức khỏe của bếp gas. Một bài báo xuất bản vào cuối năm ngoái cho thấy bếp gas có thể liên quan đến gần 13% trường hợp trẻ em mắc bệnh hen suyễn ở Mỹ. Một số nghiên cứu trước đây cũng chứng minh bếp gas là nguyên nhân khiến các triệu chứng hen suyễn trở nên trầm trọng hơn.

Có một số bước đơn giản mà người dân có thể thực hiện để giảm thiểu nguy hiểm, chẳng hạn như mở cửa sổ và mua máy lọc không khí.

GS Jackson cho rằng người dân ở các khu dân cư nội thành New York có xu hướng làm việc, thư giãn, ngủ gần bếp ga hơn nhiều so với những người sống ở ngoại ô. Nhìn chung, “điều khiến tôi ngạc nhiên không chỉ là mức độ tập trung cao các chất ô nhiễm mà còn là tốc độ các chất ô nhiễm lan ra khắp nhà”.

Ngày hôm sau, nhóm tiếp tục tiến hành thử nghiệm ở một địa điểm khác, lần này là tại một căn hộ Airbnb ở Central Harlem. Yannai Kashtan, nghiên cứu sinh khoa học hệ thống trái đất tại ĐH Stanford và là thành viên của nhóm nghiên cứu, đang sống tại đây.

Để hạn chế tiếp xúc với khí độc, các thành viên trong nhóm “cắm trại” ngoài ban công, và chạy ra chạy vào để kiểm tra mức độ ô nhiễm.

Trong khoảng 40 phút, nồng độ nitrogen dioxide đạt tới 200 phần tỷ trong phòng khách, 300 phần tỷ trong phòng ngủ và 400 phần tỷ trong nhà bếp - tức là lần lượt gấp đôi, gấp ba và gấp bốn lần ngưỡng do EPA đặt ra cho việc tiếp xúc trong một giờ. Nồng độ benzen cũng tăng gấp ba lần sau khi bật bếp.

Tổng cộng, nhóm đã tiến hành thử nghiệm kéo dài cả ngày tại tám căn hộ ở TP New York, bao gồm một ngôi nhà ở Brooklyn, nơi các nhà nghiên cứu bối rối khi thấy cửa sổ bị bịt kín bằng một lớp nhựa. Nina Domingo, người sống ở tầng trệt với hai người bạn cùng nhà, cho biết họ làm vậy để cách nhiệt. Nhưng điều đó cũng đồng nghĩa với việc hệ thống thông gió kém, đáng báo động vì nhà bếp này thậm chí còn không có máy hút mùi thông ra bên ngoài. Ngay khi vừa bật bếp, nồng độ nitrogen dioxide nhanh chóng tăng lên khoảng 2,5 lần so với ngưỡng EPA.

Mặc dù đây mới chỉ là những kết quả sơ bộ, nhưng chúng phù hợp với các nghiên cứu trước đây về tác động tiêu cực của khí thải từ bếp gas lên sức khỏe cộng đồng và môi trường sống. Nghiên cứu trước đây cũng chỉ ra rằng khí thải vẫn rò rỉ khi ta đã tắt bếp, chủ yếu là khí mê-tan, một loại khí nhà kính mạnh.

Do lo ngại về các vấn đề về sức khỏe và hô hấp của người dân, một số cơ quan liên bang của Mỹ đang cân nhắc đưa ra chính sách cấm toàn quốc đối với các loại bếp gas. Vào mùa hè năm 2019, hội đồng thành phố ở Berkeley, California, thậm chí đã có một động thái táo bạo chưa từng có: Họ cấm nối đường ống dẫn khí đốt tự nhiên (bếp gas hoạt động bằng cách đốt khí đốt tự nhiên) trong hầu hết các công trình xây dựng mới. Bướcđi tiên phong của Berkeley đã thúc đẩy một làn sóng tương tự ở hơn 40 thành phố ở bang California.

Hiện nay, khoảng 40 triệu hộ gia đình Mỹ sử dụng bếp gas - tương đương hơn 30% số hộ gia đình. Riêng ở New Jersey, Chicago và TP New York, con số lên tới khoảng 70% hộ gia đình. Chính quyền Mỹ đã đề xuất mở rộng các quy tắc về tiêu chuẩn sử dụng bếp gas, ước tính tiết kiệm được 100 triệu USD trên cơ sở các lợi ích về khí hậu và sức khỏe.

Nhóm nghiên cứu tại ĐH Stanford đến nay đã đã khảo sát các căn bếp ở những khu vực ở Mỹ và mở rộng ra đến Melbourne (Úc). Họ cũng đang lên kế hoạch thử nghiệm ở châu Âu và châu Á.

Tại châu Á, nhóm nghiên cứu có thể sẽ phát hiện thêm nhiều điểm đáng chú ý, bởi bếp gas là một phần không thể thiếu trong rất nhiều gia đình. Nhiều người thích nấu ăn bằng bếp gas hơn vì ngọn lửa có thể vươn lên thành chảo và duy trì tiếp xúc với chảo ngay cả khi người nấu đảo chảo qua lại. Bên cạnh đó, người nấu có thể nhanh chóng điều khiển độ nóng, tạo vị hun khói cho món ăn. Đó là lý do người Mỹ gốc Á đã phản ứng rất gay gắt trước viễn cảnh bị cấm sử dụng bếp gas.

“Đây là một vấn đề mang tính toàn cầu”, nhóm nghiên cứu cho biết. Họ hy vọng khi mở rộng cuộc khảo sát, họ sẽ đánh giá được mức độ sử dụng bếp gas, nồng độ ô nhiễm, để tìm ra phương án giải quyết phù hợp.