Từ thế kỷ 18, người ta đã phỏng đoán về sự hiện diện của đồng hồ sinh học bên trong cơ thể con người nhưng mãi đến thế kỷ 20, cơ chế này mới dần được làm sáng tỏ.

Phẫu thuật tim an toàn hơn vào buổi chiều

Từ thế kỷ 18, người ta đã phỏng đoán về sự hiện diện của đồng hồ sinh học bên trong cơ thể con người nhưng mãi đến thế kỷ 20, cơ chế này mới dần được làm sáng tỏ. Bằng thí nghiệm, các nhà khoa học đã chứng minh rằng, cơ thể chúng ta có nhiều đồng hồ sinh học điều khiển giấc ngủ, quá trình trao đổi chất cũng như các chức năng của não bộ, và nếu các sinh hoạt hằng ngày của chúng ta diễn ra không đúng thời điểm thì có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng.

Từ cách đây hơn 30 năm, ba nhà khoa học Jeffrey Hall và Michael Rosbash thuộc Đại học Brandeis và Michael Young thuộc Đại học Rockefeller đã phát hiện ra vai trò của các gene chủ chốt trong cơ chế đồng hồ sinh học của cơ thể. Khám phá của họ - vừa được trao Giải Nobel Y học năm nay - đã mở đường cho các khám phá khác về hàng nghìn nhịp sinh học đang kiểm soát từng hoạt động của cơ thể chúng ta, thậm chí nó quyết định cả thời điểm phù hợp để điều trị một căn bệnh nào đó.

Chẳng hạn, ngày nay phẫu thuật tim đã trở nên khá thông thường nhưng vẫn ẩn chứa không ít nguy cơ biến chứng. Một nghiên cứu vừa được công bố trên The Lancet về biến chứng ở những ca phẫu thuật tim tiến hành vào buổi sáng và buổi chiều ở Pháp cho thấy, trong số 298 ca phẫu thuật tim vào buổi sáng có 54 ca (18%) bị biến chứng, trong khi chỉ có 28 ca (9%) tiến hành vào buổi chiều bị biến chứng. Dường như phẫu thuật tim an toàn hơn vào buổi chiều.

Các ca mổ tim vào buổi chiều dường như an toàn hơn. Ảnh: Getty Images
Các ca mổ tim vào buổi chiều dường như an toàn hơn. Ảnh: Getty Images

Đồng thời với Lancet, Science cũng đã công bố một báo cáo trong dự án lớn nhất trên thế giới về y dược di truyền GenomeFIRST Medicine. Một bệnh nhân có tên Atkinson kể câu chuyện của mình: Cô nhận được cuộc gọi từ GenomeFIRST nói rằng cô có một đột biến di truyền liên quan đến Long QT - hội chứng gây loạn nhịp tim nguy hiểm và có thể dẫn đến tử vong. Atkinson choáng váng. Mẹ cô cũng đột tử khi còn trẻ, nên cô quyết định đưa cả ba đứa con đi kiểm tra. Hai con trai cô - một 9 tuổi và một 12 tuổi - có đột biến liên quan đến hội chứng Long QT, những bé trai yêu thể thao này có nguy cơ cao nhất trong độ tuổi vị thành niên và khi luyện tập nặng.

Tim có một hệ thống đồng hồ sinh học đặc biệt mạnh, những vận động viên thể thao hiểu rất rõ điều đó. Theo các chuyên gia thể thao, 5 giờ chiều là thời gian sức mạnh cơ bắp và hiệu năng tim mạch đạt mức cao nhất. Điều này giúp lý giải vì sao những ca phẫu thuật tim vào buổi chiều thường có kết quả tốt hơn và đưa ra gợi ý về những thời điểm mà các con của Atkinson nên tránh luyện tập nặng.


Luật lao động cũng cần tôn trọng nhịp sinh học

Sống phù hợp với nhịp sinh học giúp chúng ta tăng cường sức khỏe; còn cưỡng lại nhịp sinh học, sức khỏe sẽ bị đe dọa. Nguy cơ mắc các bệnh về não, tuyến tụy và stress do rối loạn nhịp sinh học đã được chứng minh. Các nghiên cứu về trao đổi chất cũng đã phát hiện một số hậu quả khác liên quan đến chất lượng của giấc ngủ, hoạt động của gan, ruột và các hệ thống chuyển hóa. Mà đó chưa phải là tất cả.

Mối quan hệ giữa sức khỏe tâm thần với đồng hồ sinh học có lẽ là rõ rệt nhất. Sự biến đổi về nhịp sinh học thường là triệu chứng đầu tiên ở nhiều bệnh về tâm thần, chẳng hạn như chứng trầm cảm có liên quan chặt chẽ với chứng rối loạn giấc ngủ mãn tính.

Giấc ngủ ngon quan trọng đến thế sao? Một khảo sát trên toàn nước Anh đã chỉ ra rằng giấc ngủ ngon là yếu tố quan trọng nhất giúp cải thiện chất lượng cuộc sống. Một nghiên cứu khác của Trung tâm bổn phận xã hội Natcen cũng cho thấy người Anh coi việc có được giấc ngủ ngon hằng đêm quan trọng như được tăng thu nhập lên bốn lần.

Vậy điều gì đã cản trở chúng ta sống không đúng với nhịp sinh học? Có rất nhiều nguyên nhân: Giờ làm việc, các bổn phận xã hội, thói quen sử dụng thiết bị công nghệ vào đêm muộn và lối sống thiếu điều độ. Trong đó, có lẽ rào cản lớn nhất là thời gian làm việc và đi lại. Luật pháp Anh và châu Âu bảo vệ quyền được đòi hỏi giờ làm việc phù hợp với nhịp sinh học của người lao động. Với đa số người Anh, 10 giờ sáng chính là thời điểm được cho là tốt nhất để khởi đầu một ngày làm việc.