Bằng công nghệ AI, nhóm các chuyên gia công nghệ thông tin đã tái tạo chân dung 10 nữ thanh niên xung phong hy sinh tại ngã ba Đồng Lộc (Hà Tĩnh) cách đây nửa thế kỷ. Bộ ảnh vừa được ra mắt đúng vào dịp ngày Thương binh liệt sĩ 27/7.
Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, ngã ba Đồng lộc là mạch máu giao thông quan trọng để hậu phương chi viện sức người, sức của cho miền Nam. Đây cũng là nơi gánh vác nhiều trận mưa bom nhất trong lịch sử. Tài liệu tại Khu di tích lịch sử Ngã ba Đồng Lộc ghi lại: “Chỉ tính từ tháng 4-10/1968, ngã ba Đồng Lộc đã phải hứng chịu gần 50.000 quả bom các loại, bình quân mỗi mét vuông đất gánh trên 3 quả bom. Mặt đất bị biến dạng, đất đá bị cày đi xới lại nhiều lần.”
Trưa 24/7/1968, giống như mọi ngày, 10 nữ thanh niên xung phong thuộc Tiểu đội 4, Đại đội 552, Tổng đội 44 ra đường làm nhiệm vụ. Đến 16 giờ chiều, trận bom thứ 15 trong ngày dội xuống. Một quả bom gần căn hầm chữ A nơi 10 cô gái đang trú đã phát nổ. Hầm sập xuống, tất cả đều hy sinh. Người trẻ nhất mới 17 tuổi. Ba chị lớn nhất cũng chỉ mới 24 tuổi.
Sự hy sinh của 10 cô gái trẻ măng tại Đồng Lộc đã trở thành biểu tượng của chủ nghĩa anh hùng cách mạng và được tưởng nhớ bằng nhiều cách khác nhau. Một trong số đó là tái dựng hình ảnh các cô từ những bức ảnh đã phai màu do năm tháng.
Đầu tháng Ba năm nay, một nhóm các nhà công nghệ ở Hà Nội – gồm Nguyễn Công Cường, Nguyễn Văn Khánh (dự án
AIcomic.art) và Lê Công Thành (dự án
lietsi.com) – đã bắt tay vào hiện thực hóa ý tưởng phục dựng hình ảnh 10 cô gái anh hùng đất Hà Tĩnh bằng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) hiện đại như Midjourney, Stable Diffusion v.v.
Đây là một phần nỗ lực trong dự án số hóa “di sản số” về các liệt sĩ Việt Nam của lietsi.com
Nguyễn Công Cường, chuyên gia về AI nghệ thuật, cho biết, sử dụng AI, chân dung nhân vật có thể được dựng lại trên cơ sở các chi tiết sẵn có. Trải qua nhiều bước, trí tuệ nhân tạo sẽ khiến bức hình được làm tốt lên, đặc biệt vẫn giữ được thần thái và biểu cảm của nhân vật.
Với tư liệu ít ỏi là một bức ảnh mờ nhòe được chụp và khắc trên bia mộ liệt sĩ, các chuyên gia đã quét lại và yêu cầu AI xử lý trước khi đưa nhân vật vào hoạt cảnh cụ thể.
AI sẽ thực hiện từng bước, từ phác họa cơ bản các khối trắng/đen trước khi lên màu cho bức ảnh. Trong khi đó, những người dùng công cụ AI - gọi là các kỹ sư ra lệnh (prompt engineer) - sẽ viết ra những câu lệnh, đoạn văn bản để hướng dẫn cho AI vẽ.
Kỹ sư ra lệnh AI không cần am hiểu công nghệ hay máy tính, họ có thể đến từ các lĩnh vực lịch sử, triết học, hội họa, âm nhạc..., có kiến thức nhất định về một số vấn đề cuộc sống cũng như biết cách sử dụng câu chữ để mô tả.
"Tại bản hoàn thiện cuối cùng, chúng tôi đã hết sức bất ngờ khi khuôn mặt của liệt sĩ Võ Thị Hà hiện lên với đầy đủ thần thái, biểu cảm, đặc biệt là đôi mắt rất có hồn,” Nguyễn Văn Khánh chia sẻ.
“[…] dù còn tấm hình ở góc độ nào, mờ, ố ra sao, vẫn có khả năng phục dựng một cách sống động nhất có thể. Thậm chí, chỉ cần gia đình các liệt sĩ mô tả và có hình ảnh một ai đó giống với liệt sĩ, kết quả cho ra cũng sẽ rất tốt,” anh Khánh nói thêm.
Dưới đây là hình ảnh chân dung 10 nữ thanh niên xung phong tại ngã ba Đồng Lộc dưới góc nhìn AI. Các bức ảnh này không có thật nhưng mang thần thái khuôn mặt của các liệt sĩ.
"Di sản số" của các liệt sĩ
Việc tái hiện lại chân dung 10 cô gái ở ngã ba Đồng Lộc là bước đầu tiên trong giai đoạn 2 của dự án xây dựng website lietsi.com - dự án số hóa thông tin về liệt sĩ Việt Nam do ThS công nghệ thông tin Lê Công Thành và các cộng sự bắt tay thực hiện 11 năm về trước.
Trong giai đoạn trước, các tình nguyện viên đi chụp lại ảnh bia mộ ở các nghĩa trang liệt sĩ trên khắp cả nước và đưa lên hệ thống để xây dựng ngân hàng dữ liệu chính xác về vị trí hiện tại của các liệt sĩ. Sau 11 năm, 95% số bia mộ liệt sĩ trên toàn quốc đã được số hóa. Giờ đây, thân nhân các gia đình có thể tìm mộ liệt sĩ bằng cách tìm kiếm từ khóa trên trang lietsi.com.
Khi lượng dữ liệu không còn khả năng tăng trưởng, dự án lietsi.com bắt đầu chuyển sang giai đoạn tiếp theo: Phục dựng di sản số về các anh hùng, liệt sĩ.
Từ tháng 7/2023, dự án đã hợp tác với AIcomic để hướng dẫn tình nguyện viên viết văn, hồi ký, truyện (với ChatGPT, Bard...); vẽ tranh, vẽ truyền thần (với Midjourney, Stable Diffusion...) và giúp các gia đình thân nhân phục dựng, bảo tồn "Di sản số" của các liệt sĩ.
“Nếu giai đoạn một đơn thuần chỉ là số hóa, thì trong giai đoạn hai này, chúng tôi muốn dựa trên thông tin để khôi phục thông tin, từ đó tạo ra các giá trị tinh thần lớn hơn. Rất may mắn, đúng vào thời điểm này, công nghệ AI lại bùng nổ, tạo điều kiện hơn nữa cho ý tưởng của chúng tôi trở thành hiện thực”, anh Lê Công Thành chia sẻ.
Theo các chuyên gia công nghệ, việc viết prompt cho các công cụ AI kể trên không quá phức tạp. Tùy mức độ, có thể mất 1-2 tuần hoặc vài tháng để đào tạo một người thành kỹ sư ra lệnh, biết và ứng dụng AI tạo sinh hiệu quả trong công việc. Nhiệm vụ cốt lõi của họ là hiểu khả năng của AI, biết cách ra lệnh để trí tuệ nhân tạo trả lời đúng, cũng như hiểu vì sao hệ thống lại đưa ra câu trả lời sai để "trám" lỗ hổng của AI.
|