Bánh cáy là đặc sản của làng Nguyễn, xã Nguyên Xá, huyện Đông Hưng, tỉnh Thái Bình. Bánh cáy cắt miếng, nhâm nhi với ấm trà xanh nóng vừa có vị ngọt, bùi, béo đan xen độ giòn, dẻo, dai mềm.
Bánh cáy có nhiều màu sắc. Người ta chọn loại nếp ngon (nếp cái hoa vàng), mang hạt rang lên thành bỏng rồi giã thành bột, vê tròn thành quả. Quả được thái thành những thanh nhỏ bằng ngón tay, tẩm gấc thành con cái đỏ, tẩm quả dành dành thành con cái vàng, rồi đem rán mỡ giòn tan cộng với mạch nha làm từ mầm lúa ngọt và mát, mứt dừa, vừng, lạc rang thơm tróc vỏ.
Cả nồi mạch nha được nhào trộn với những nguyên vật liệu trên cùng những hạt bỏng trắng tinh, đun vừa lửa đến độ dẻo cần thiết, bánh mềm, đem lèn chặt trong những chiếc khuôn bằng gỗ hình chữ nhật được lót thêm vừng, lạc, mứt dừa. Khi bánh nguội, dóc khuôn lấy ra cắt thành những thanh nhỏ, đóng hộp. Trên ban thờ ngày Xuân, những hộp bánh cáy được xếp bên những bánh chưng, bánh dày, mâm ngũ quả…
Bánh cáy. Ảnh minh họa.
Các cụ cao niên ở đây kể rằng, món bánh Cáy khởi nguyên chỉ là loại bánh được ăn vào dip Tết. Món bánh này do Bà Nguyễn Thị Tần, con gái đời thứ 6 tộc họ Nguyễn Công ở làng Nguyên Xá, huyện Trần Khê, phủ Tiên Hưng trấn sơm nam hạ sáng chế. Bà là con gái thứ của cụ thủ khoa phúc đình hầu Nguyễn Đoan Tước, hàm chánh sứ, tư thừa chánh sứ trong triều.
Bà Nguyễn Thị Tần (sinh năm 1724) vốn thông minh học giỏi, năm 1739 bà được vào triều làm cung và được phong quan, Phu Nhân Dưỡng Giáo. Trong cung vua phủ chúa bà được thưởng thức nhiều của ngon vật lạ, nhưng vốn xuất thân từ thôn xã, nên bằng chính những nguyên liệu từ quê hương đồng nội, mà nhân dân làm ra bà đã sáng chế ra một loại bánh mới có tên là bánh ngũ vị.
Bánh cáy. Ảnh minh họa.
Sau đem dân lên vua, vua Hiển Tông ăn khen ngon liền hỏi tên mới biết là bánh ngũ vị, nhìn bánh ngũ vị với những màu sắc pha trông đẹp mắt giống trứng con cáy nên nhà vua liền đặt tên là Bánh Cáy từ đó bánh mới có tên là Bánh Cáy để tiến vua, sau đó người ta học làm Bánh Cáy nhưng không nơi nào làm bánh cáy ngon bằng Làng Nguyễn.
Vậy là hàng năm vào dịp Tết dân làng Nguyễn lại được dâng Bánh Cáy lên tiến Vua, riêng bà Nguyễn Thị Tần người đầu tiên nghĩ ra cách làm Bánh Cáy đã được nhà vua ban thưởng và từ đó bánh cáy đã được lưu truyền và phát triển trong làng Nguyễn, xã nguyên xá cho đến ngày nay.
Lương Ngọc (Tổng hợp)