Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá, phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, đã khẳng định tầm nhìn chiến lược của Đảng ta về vai trò trọng yếu của ngành KH&CN đối với sự nghiệp xây dựng, phát triển và bảo vệ đất nước. Vai trò lớn gắn liền với trách nhiệm lớn, chủ yếu được đặt trên vai các nhà khoa học, những người tiên phong nòng cốt, tạo ra sự đổi mới, bứt phá mạnh mẽ, tạo gia tốc cho mục tiêu phát triển nhanh, bền vững của đất nước trong giai đoạn mới1.
Để đạt được các mục tiêu tham vọng và Nghị quyết số 57 đã đề ra, các nhà khoa học trên mỗi lĩnh vực cần nghiên cứu tham mưu cho Đảng và Nhà nước những mục tiêu cụ thể khả thi cần được ưu tiên cho từng giai đoạn, đề ra các phương án, giải pháp, lộ trình thực hiện tối ưu, và trực tiếp triển khai thực hiện, sử dụng các nguồn lực của Nhà nước và xã hội một cách hiệu quả.
Các nhà khoa học được giao thực hiện những công việc đó phải là những người tài năng, đáp ứng đầy đủ các phẩm chất chuyên môn và đạo đức khoa học. Họ phải là những con người “nỗ lực phấn đấu, trung thực trong khoa học và sáng tạo bằng khả năng và vượt khả năng của mình, thậm chí vượt lên trên chính mình nhằm phục vụ nhân dân và vì sự phồn vinh của đất nước; biết phản biện và dám phản biện một cách khoa học, có căn cứ và có lý lẽ vững vàng mang tính xây dựng”2.
Khi đã được chọn mặt gửi vàng, các nhà khoa học cần nhận được sự tin tưởng, chế độ đãi ngộ xứng đáng, đồng thời được đáp ứng các điều kiện cần thiết, được tạo động lực phát huy năng lực sáng tạo tối đa.
Yêu cầu ấy đòi hỏi về phía Nhà nước cần kịp thời tháo gỡ những điểm nghẽn gây khó khăn cho công việc của các tổ chức và cá nhân trên các lĩnh vực KH&CN. Đây cũng là một trong những nhiệm vụ và giải pháp quan trọng hàng đầu mà Nghị quyết số 57 đã đặt ra: khẩn trương, quyết liệt hoàn thiện thể chế; xóa bỏ mọi tư tưởng, quan niệm, rào cản đang cản trở sự phát triển; đưa thể chế thành một lợi thế cạnh tranh trong phát triển KH&CN, ĐMST và chuyển đổi số.
Nguồn lực Nhà nước dành cho KH&CN cần đảm bảo tính minh bạch nhưng cũng cần linh hoạt, phù hợp với đặc thù của ngành KH&CN, đảm bảo tập trung, có trọng tâm, trọng điểm, ưu tiên thực hiện theo cơ chế quỹ thông qua các quỹ phát triển KH&CN. Nhà nước cần có cơ chế, chính sách hỗ trợ, phát triển các tổ chức nghiên cứu KH&CN công lập hoạt động hiệu quả; giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về tổ chức, cán bộ, tài chính…
Đây là những yêu cầu cấp bách cần sự khẩn trương vào cuộc của ngành KH&CN nói riêng cùng sự chung tay của toàn bộ hệ thống chính trị và cộng đồng xã hội nói chung. Chúng ta kỳ vọng các nhà khoa học và ngành KH&CN sẽ sớm đạt được những thành công, bước tiến quan trọng, xứng đáng với sự trông đợi của nhân dân, Đảng và Nhà nước.
“Với thế và lực của đất nước sau 40 năm đổi mới, với thời cơ, vận hội mới, Đảng, Nhà nước, nhân dân đang kỳ vọng, mong chờ sự cống hiến, đóng góp ở quy mô, tầm mức mới, với những bứt phá mạnh mẽ của đội ngũ trí thức, nhà khoa học. Chỉ có KH&CN, ĐMST mới là con đường giúp chúng ta bắt kịp, tiến cùng, bứt phá và vượt lên chính chúng ta và thế giới”3.
Nhân dịp năm mới Ất Tỵ 2025, Ban biên tập Báo Khoa học và Phát triển xin kính chúc các nhà khoa học và quý bạn đọc dồi dào sức khỏe, cảm hứng sáng tạo, và sự nỗ lực đồng lòng để cùng chung tay đưa đất nước bước vào một kỷ nguyên mới.
--------------
1, 2, 3: Một số phát biểu của đồng chí Tổng bí thư trong cuộc gặp mặt các đại biểu trí thức, nhà khoa học ngày 30/12/2024
Bài đăng KH&PT số 1327 (số 3 đến số 5/2025)