Nghiên cứu của nhóm tác giả ở Trường Đại học Y Dược Cần Thơ cho thấy, chiết xuất từ địa y Parmotrema tinctorum có khả năng kháng khuẩn đối với vi khuẩn gây mụn trứng cá, có thể ứng dụng phát triển thành sản phẩm hỗ trợ điều trị mụn.
Địa y là một dạng cộng sinh ổn định giữa hai sinh vật khác loài: nấm và một sinh vật có khả năng quang hợp, thường là tảo lục hoặc vi khuẩn lam. Mặc dù thuộc nhóm sinh vật bậc thấp, địa y lại sản sinh nhiều hợp chất có hoạt tính sinh học quan trọng như kháng khuẩn, chống viêm, chống oxy hóa, được quan tâm trong các nghiên cứu ứng dụng vào lĩnh vực dược phẩm, mỹ phẩm và chăm sóc sức khỏe.
Việt Nam là một trong những quốc gia có tiềm năng lớn về đa dạng địa y trong khu vực Đông Nam Á nhờ khí hậu nhiệt đới ẩm và hệ sinh thái phong phú. Trong đó, loài địa y Parmotrema tinctorum phân bố chủ yếu ở các vùng có khí hậu nhiệt đới, bao gồm khu vực Tây Nguyên. Parmotrema tinctorum đã được ghi nhận có hoạt tính kháng khuẩn, kháng nấm và chống oxy hóa, tuy nhiên việc nghiên cứu và ứng dụng trong nước còn hạn chế.
Mới đây, nhóm nghiên cứu của Trường Đại học Y Dược Cần Thơ đã thực hiện khảo sát hoạt tính kháng khuẩn và chống oxy hóa của loài địa y này.
Cụ thể, mẫu địa y được làm sạch, phơi khô và sấy đến khi khối lượng ổn định (khối lượng không thay đổi đáng kể giữa các lần cân liên tiếp), sau đó cắt nhỏ và chiết xuất bằng các dung môi khác nhau như acetone, hexan, ethanol, 2-propanol, kết hợp sóng siêu âm để thu dịch chiết. Dịch chiết được cô đặc bằng bay hơi dưới áp suất giảm.
Đem hòa tan cao chiết thu được trong dung dịch KOH 0,05% và phối trộn vào nền kem có chứa sáp ong, vaseline, vitamin E, kẽm oxyd và một số thành phần khác nhằm tạo sản phẩm dạng kem bôi.
Địa y Parmotrema tinctorum. Ảnh: Internet
Sản phẩm kem bôi này được thử nghiệm khả năng tiêu diệt vi khuẩn Propionibacterium acnes, là nguyên nhân chính gây mụn trứng cá. Kết quả cho thấy, ở nồng độ 300 mg/mL, các mẫu thử tạo ra vòng kháng khuẩn (vùng không có vi khuẩn phát triển quanh nơi nhỏ mẫu thử, càng lớn thì tác dụng kháng khuẩn càng mạnh) trung bình khoảng 9,4 mm.
Ngoài ra, sản phẩm còn được thử nghiệm trên tụ cầu vàng kháng methicillin (MRSA) - đây là loại vi khuẩn gây nhiễm trùng nguy hiểm và kháng nhiều loại kháng sinh hiện nay. Kết quả, cao chiết bằng ethanol ức chế được 60% số mẫu MRSA, còn cao chiết bằng hexan ức chế tới 90% mẫu ở nồng độ chỉ 2,4 mg/mL.
Kem chứa cao địa y Parmotrema tinctorum. Ảnh: NNC
Các hợp chất kháng khuẩn được tìm thấy trong địa y gồm: alectorialic acid, lecanoric acid, atranorin, atraric acid, orcinol và o-rsellinaldehyde. Trong số đó, khi chiết bằng dung môi 2-propanol, cao có tác dụng kháng khuẩn với vi khuẩn E. coli (gây tiêu chảy), B. subtilis (vi khuẩn đất, đường ruột động vật và người, không gây bệnh), S. abony (thuộc nhóm vi khuẩn gây rối loạn tiêu hóa), và K. pneumoniae (gây viêm phổi). Đặc biệt, vòng kháng khuẩn với E. coli lên tới 14,66 mm.
Cao chiết xuất bằng acetone cũng cho kết quả tốt đối với vi khuẩn S. aureus (tụ cầu vàng, gây mụn nhọt, nhiễm trùng da) và B. subtilis, với nồng độ ức chế tối thiểu (MIC) lần lượt là 500 và 250 microgam/mL (MIC là nồng độ thấp nhất mà tại đó vi khuẩn bị ức chế – càng thấp thì hiệu quả càng cao.
Kết quả nghiên cứu cho thấy địa y Parmotrema tinctorum có phổ kháng khuẩn rộng, hiệu lực tốt với một số chủng vi khuẩn gây mụn và viêm da. Đây là cơ sở khoa học để tiếp tục phát triển các sản phẩm mỹ phẩm có nguồn gốc tự nhiên, hỗ trợ điều trị các bệnh lý ngoài da như mụn trứng cá.
Nghiên cứu của nhóm tác giả được công bố trên Tạp chí Y dược học Cần Thơ, Số 83/ 2025.
Nguồn: