Thanh niên có thu nhập cao hoặc không sống cùng bố mẹ lo âu nhiều nhất khi mất việc

Năm 2021 khi đại dịch Covid- 19 diễn ra, tỷ lệ thất nghiệp ở Việt Nam đã lên đến 4% với 4,7 triệu người thất nghiệp - theo Tổng cục Thống kê. Trong đó, nhóm thanh niên chiếm phần lớn, khi gần 2,4 triệu thanh niên bị xếp vào nhóm không đi học, không có việc làm, và không được đào tạo trong giai đoạn này. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra, không chỉ trong đại dịch Covid-19 mà trong các cuộc suy thoái nói chung, tỷ lệ thất nghiệp của nhóm thanh niên thường cao hơn do các doanh nghiệp ưu tiên giữ lại những nhân lực lớn tuổi và giàu kinh nghiệm.

Mất việc trong độ tuổi thanh niên có thể để lại hậu quả lâu dài khi nó dẫn đến khả năng thu nhập và được tuyển dụng thấp hơn trong tương lai..., dẫn đến làm tăng nguy cơ mắc các vấn đề sức khỏe tâm thần.

Một nhóm nhà nghiên cứu đến từ Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, Đại học Cape Town, Đại học Oxford, Đại học Lancaster và Tổ chức phát triển MIDE (Anh), đã phối hợp thực hiện nghiên cứu đánh giá mối liên hệ giữa mất việc làm và sức khoẻ tâm thần ở nhóm thanh niên Việt Nam.

Nghiên cứu sử dụng dữ liệu từ khảo sát Young Lives - một dự án dài hạn theo dõi 3.000 trẻ từ 6 tháng đến 15 tuổi, bắt đầu từ năm 2002 đến năm 2016, ghi nhận thông tin về sức khỏe tâm thần, giáo dục, việc làm khi chuyển tiếp sang độ tuổi trưởng thành… Nhóm cũng thực hiện thêm 5 cuộc khảo sát qua điện thoại với 2.496 người trong giai đoạn 2020-2021 để thu thập thêm các thông tin khi đại dịch diễn ra.

Các triệu chứng lo âu được đánh giá qua thang đo GAD-7 và các triệu chứng trầm cảm được đo lường qua thang đo PHQ-8. GAD-7 bao gồm 7 câu hỏi về tần suất trải qua lo âu của người được khảo sát với mỗi triệu chứng. Tần suất này được đánh giá từ 0 điểm (không bao giờ gặp) đến 3 (gần như mỗi ngày). Cách tính điểm ở thang PHQ-8 tương tự, với 8 câu hỏi về các triệu chứng trầm cảm.

Kết quả cho thấy, khoảng 16,5% người tham gia khảo sát từng có việc làm đã mất việc trong năm 2021. Mất việc có khả năng dẫn đến các triệu chứng lo âu ở mức nhẹ tăng gần 6%, nói cách khác, những người mất việc có khả năng trải qua các triệu chứng lo âu mức nhẹ cao hơn 6% so với những người không bị mất việc. Tuy nhiên, mất việc chưa thể hiện mối liên hệ với các triệu chứng trầm cảm. Nhóm nghiên cứu giải thích nguyên nhân có thể do lo âu thường phản ứng nhanh với các căng thẳng cấp tính, đột ngột, trong khi trầm cảm phát triển dần theo thời gian.

Trong giai đoạn từ tháng 11/2020 - tháng 11/2021, tỷ lệ những người mất việc làm trải qua các triệu chứng trầm cảm nhẹ đã tăng từ 6,9% lên 12,7%. Ngược lại, sự thay đổi tỷ lệ trải qua triệu chứng trầm cảm nhẹ ở nhóm không mất việc làm không đáng kể. Ngoài ra, khả năng lo âu ở nhóm thu nhập cao tăng 16,2% trong khi sự thay đổi ở nhóm thu thập thấp và trung bình chưa thể hiện ý nghĩa thống kê. Tương tự, lo âu có khả năng tăng 12% ở những người không còn sống cùng bố mẹvà cũng không có ý nghĩa thống kê ở nhóm người sống cùng bố mẹ.

Nhóm nghiên cứu đề xuất hai cơ chế mà tình trạng mất việc có thể gây ảnh hưởng đến lo âu là thông qua cảm nhận về sự hao hụt tài sản và mất cảm giác an toàn về lương thực. Mất việc khiến cho thu nhập giảm, gây nên cảm giác bất an về tài chính cũng như tạo cảm giác khó bảo đảm được nhu cầu ăn uống, từ đó làm tăng lo âu. Qua phân tích, nhóm chứng minh hai cơ chế này có thể giải thích 22% mối quan hệ giữa mất việc và lo âu.

Dù phạm vi nghiên cứu chỉ cho thấy tác động trong ngắn hạn của mất việc và lo âu, nhóm tác giả lưu ý rằng các bằng chứng về tác động kéo dài đã được ghi nhận trong một số nghiên cứu trước đây ở các quốc gia khác. Vì vậy, cần có những chính sách công để giảm thiểu vấn đề sức khỏe tâm thần trong những trường hợp làn sóng mất việc diễn ra và cần thêm những nghiên cứu khác trong tương lai để có đánh giá toàn diện hơn.