Động cơ thúc đẩy tiêu thụ mật gấu ở Việt Nam

Mật gấu lấy từ túi mật của gấu ngựa và gấu chó đã được dùng trong các bài thuốc truyền thống suốt nhiều thế kỷ ở châu Á. Dù đã xuất hiện nhiều sản phẩm thực vật hoặc tổng hợp thay thế, nhu cầu đối với mật gấu vẫn tồn tại – nhất là ở Việt Nam, khi mật gấu không chỉ được dùng làm thuốc mà còn làm quà tặng để củng cố quan hệ trong gia đình và giữa các đối tác làm ăn.

Những nhu cầu này đã thúc đẩy hoạt động buôn lậu động vật hoang dã, dẫn tới nạn săn bắt trộm gấu hoang dã cũng như tổ chức nuôi nhốt gấu trong các điều kiện tồi tàn và phải chịu đau đớn khi bị hút mật. Do đó, nỗ lực giảm nhu cầu trở thành yếu tố quan trọng đối với công tác bảo tồn gấu và chấm dứt hoạt động nuôi nhốt gấu lấy mật trái phép.

Mật gấu là một trong những sản phẩm bất hợp pháp từ động vật hoang dã được nghiên cứu nhiều nhất ở nước ta, song mức độ phức tạp của động cơ tiêu thụ vẫn chưa được hiểu rõ. Nghiên cứu của nhóm tác giả ở San Diego Zoo Wildlife Alliance đã tìm hiểu các động cơ phức tạp đằng sau việc tiêu thụ mật gấu ở Hà Nội và Nghệ An, mang lại những hiểu biết mới về cách thức và lý do vì sao nó được tiêu thụ.

Tác giả chính Elizabeth Oneita Davis cho biết nhóm nghiên cứu phát hiện mật gấu thường được dùng như quà biếu tặng để thể hiện sự biết ơn hoặc lấy lòng, như thuốc chữa bệnh hay thậm chí là một phần của văn hóa uống rượu ở nam giới.

Bên cạnh đó, nghiên cứu chỉ ra, những thành viên lớn tuổi, được tôn trọng trong mạng lưới xã hội thường đóng vai trò then chốt trong việc củng cố hoặc ngăn cản hành vi tiêu thụ mật gấu, và thay đổi hành vi trong một nhóm nhỏ nhưng có ảnh hưởng có thể làm giảm nhu cầu trên toàn mạng lưới.

Từ các phát hiện này, nhóm tác giả gợi ý rằng thay đổi trọng tâm từ các chiến dịch nâng cao nhận thức trên quy mô lớn sang những chiến lược thay đổi hành vi mục tiêu, các sáng kiến giảm nhu cầu có thể đem lại tác động lớn hơn.

Nghiên cứu được đăng trên tạp chí People and Nature.