Bạn muốn tìm hiểu sâu về địa chính trị? Bạn muốn tìm hiểu về chính sách đối ngoại ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương? Nếu vậy thì đừng tin vào những gì được mô tả trong phim James Bond.
TS. Xiang Gao chỉ trích những miêu tả đơn giản và khuôn mẫu về các nhân vật châu Á trong phim Bond. Ảnh: Đại học New England
Đối với những người hâm mộ phim hành động, có lẽ không ai không biết đến loạt phim hành động nổi tiếng dựa trên nhân vật James Bond, còn được biết đến với mã số 007, do nhà văn người Anh Ian Fleming sáng tạo. Đây là một trong những loạt phim lâu đời và thành công nhất trong lịch sử điện ảnh, với hàng chục bộ phim được sản xuất từ năm 1962 đến nay.
Song, theo TS. Xiang Gao - giảng viên chính trị và quan hệ quốc tế cao cấp của Đại học New England và là người hâm mộ cuồng nhiệt nhân vật điệp viên hư cấu 007 của Cục Mật vụ Anh trong phim James Bond, những bộ phim bom tấn này lại chứa đựng những thông tin không chính xác về quan hệ quốc tế trong thực tế.
Trong một bài báo khoa học được công bố gần đây trên tạp chí International Journal of James Bond Studies của Đại học Roehampton (Anh), Xiang đã chỉ trích cách mô tả đơn giản và khuôn mẫu về các nhân vật châu Á trong phim Bond - những bộ phim thường kể về những cuộc chạm trán nguy hiểm với những siêu ác nhân nham hiểm ở những địa điểm xa lạ.
Theo Xiang, phim về James Bond là tấm gương phản chiếu quan hệ quốc tế đương đại và lịch sử, đồng thời là cửa sổ nhìn vào tương tác giữa Đông và Tây. Các bộ phim này đưa chúng ta đi từ các mối đe dọa an ninh truyền thống như sức mạnh quân sự và vũ khí hạt nhân đến tội phạm xuyên quốc gia và khủng bố hiện đại. Và với sự nổi tiếng của mình, phim Bond có thể ảnh hưởng rất lớn đến việc định hình thái độ và nhận thức, đặc biệt là đối với những người xem có ít trải nghiệm trực tiếp về người khác và các quốc gia khác.
Từ những bộ phim Bond đầu tiên, người châu Á luôn được miêu tả là kẻ đến từ thế giới khác, nếu không muốn nói là kẻ thù. Trong những lần hiếm hoi xuất hiện (các yếu tố châu Á chỉ xuất hiện ở chín trong số 25 bộ phim cho đến nay), các nhân vật châu Á thường là tay sai, doanh nhân giết người hay đô vật samurai. Trải nghiệm của khán giả về châu Á đã bị thu hẹp lại thành "những khu chợ Thái Lan đông đúc, nơi ở tồi tàn ở Việt Nam, nhà cao tầng của Nhật Bản, những người Ấn Độ thích cà ri và những người Trung Quốc cộng sản trung thành", trong khi thực tế, "khu vực châu Á - Thái Bình Dương là nơi có nhiều nền văn minh và cộng đồng đa dạng".
Quan điểm giản lược này nguy hiểm ở cấp độ cá nhân, xã hội và quốc tế. Lý do là bởi, nó không giúp chúng ta hiểu được các xã hội khác và có thể dẫn đến sự thù địch mà chúng ta đã thấy trong đại dịch COVID, khi người dân châu Á bị đối xử tệ bạc, tác giả phân tích. Kiểu định kiến này trong phim đại chúng cũng không có lợi cho quan hệ kinh doanh hay chính sách đối ngoại - những lĩnh vực cần phải công nhận sự đa dạng và phức tạp về văn hóa, chính trị và ngôn ngữ của các xã hội và nền văn hóa khác nhau.
Chỉ đến khi những bộ phim Bond gần đây ra đời, các nhân vật châu Á mới được đóng vai trò là những đồng minh. Theo tác giả, điều này một phần là do toàn cầu hóa và thị trường điện ảnh đang phát triển (và cực kỳ béo bở) ở Trung Quốc, Philippines, Việt Nam và Indonesia. Việc có ít sự xuất hiện hơn của các những nhân vật phản diện người Hoa cũng phản ánh những diễn biến địa chính trị và kinh tế, đặc biệt là sức mạnh thương mại ngày càng tăng của châu Á kể từ cuối những năm 1970.
Theo Xiang, những mô tả về người châu Á và cốt truyện trong phim đã trở nên bớt một chiều hơn trong suốt cuộc đời của điệp viên Cục Mật vụ Anh. Tuy nhiên, với việc tiếp tục duy trì các quan điểm không "nắm bắt được chính xác những biến động của quyền lực và chính trị trong đời thực", loạt phim có ảnh hưởng này đã phơi bày cả những hiểu lầm lớn hơn về châu Á lẫn chính sách đối ngoại toàn cầu, vốn quá tập trung vào sự khác biệt về ý thức hệ thay vì những điểm chung.
"Cách chúng ta xác định bản thân và nhận diện kẻ thù hoặc đồng minh của mình có ý nghĩa đối với chính sách đối ngoại", tác giả cho biết. Xiang phân tích, nhận thức về mối đe dọa hạt nhân là một ví dụ điển hình: Năm trăm vũ khí hạt nhân của Anh ít đe dọa Hoa Kỳ hơn năm vũ khí hạt nhân của Bắc Triều Tiên. Cách hiểu về'kẻ khác' này có thể dễ dàng mở rộng sang các nhóm thiểu số và những người có vẻ ngoài khác biệt hoặc không có cùng tín ngưỡng tôn giáo với chúng ta.
"Đây là thời điểm quan trọng để tăng cường kiến thức và hiểu biết của chúng ta về các nước láng giềng châu Á - Thái Bình Dương. Làm thế nào chúng ta có thể thúc đẩy lợi ích quốc gia và đóng góp vào trật tự thế giới tự do?", tác giả đặt câu hỏi.
Kết quả nghiên cứu được công bố trong bài báo “Aliens, Enemies, and Allies: Images of Asia in the James Bond Films” trên tạp chí International Journal of James Bond Studies.
Nguồn: