Điều gì sẽ xảy ra nếu Mỹ ngừng tài trợ cho y tế toàn cầu

Từ lâu Mỹ đã là nhà tài trợ lớn nhất cho các sáng kiến y tế ở các nước nghèo, chiếm gần một phần tư con số của toàn cầu. Các khoản tài trợ của Mỹ đã góp phần vào những thành tựu y tế công cộng ổn định trong hơn một thập kỷ qua. Ví dụ, từ năm 2010 đến năm 2023, số ca tử vong do HIV trên toàn cầu đã giảm 51%; và từ năm 2015 đến năm 2023, số ca tử vong do bệnh lao giảm 23%.

Nhưng chính quyền của Tổng thống Mỹ Donald Trump đã cắt giảm hàng tỷ USD chi tiêu cho y tế toàn cầu, bao gồm việc giải thể Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID) và đóng băng các khoản viện trợ nước ngoài - một vài trong số đó đã được khôi phục tạm thời.

Các nhà nghiên cứu đã thử nghiên cứu tác động tiềm tàng của việc cắt giảm tài trợ này. John Stover - nhà mô hình hóa bệnh truyền nhiễm tại tổ chức y tế Avenir Health, Glastonbury, Connecticut, và các đồng nghiệp đã sử dụng các mô hình toán học để ước tính các hệ quả nếu Mỹ ngừng tài trợ cho y tế toàn cầu và không có khoản nào để thay thế, so với nếu mức tài trợ 12 tỷ USD của năm 2024 được Mỹ duy trì đến năm 2040, cụ thể như sau:

Các nhà nghiên cứu đã mô hình hóa tác động của việc chấm dứt Kế hoạch cứu trợ khẩn cấp của Tổng thống Hoa Kỳ về phòng, chống HIV/AIDS (PEPFAR) tại 55 quốc gia, bao gồm việc ngừng cung cấp các phương pháp điều trị, xét nghiệm và can thiệp phòng ngừa lây truyền. Chương trình này đang bị ảnh hưởng bởi việc đóng băng tài trợ.

Nếu không có PEPFAR, sẽ có thêm 15 triệu ca tử vong do AIDS vào năm 2040. Hơn 60% số ca tử vong này sẽ xảy ra ở sáu quốc gia châu Phi. Và 26 triệu người khác có thể bị nhiễm HIV nếu không có PEPFAR. Các các tử vong do AIDS sẽ dẫn đến có thêm khoảng 14 triệu trẻ em trở nên mồ côi.

Tác động thay đổi đáng kể tùy thuộc vào mức độ phụ thuộc vào viện trợ của của từng quốc gia, Stover nói. Ví dụ, ở Uganda, 65% kinh phí nghiên cứu HIV đến từ Mỹ. Trong trường hợp này, việc tiếp tục tài trợ chỉ riêng cho điều trị có thể góp phần ngăn chặn 97% số ca tử vong tăng thêm và 90% số ca nhiễm HIV mới.

Số ca nhiễm Mycobacterium tuberculosis - vi khuẩn gây bệnh truyền nhiễm chết người nhiều nhất thế giới - cũng được dự đoán sẽ tăng mạnh nếu không có tài trợ của Mỹ. Các nhà nghiên cứu đã xem xét tác động của việc cắt giảm đối với USAID và các khoản đóng góp của Mỹ cho Quỹ Toàn cầu Phòng chống AIDS, Lao và Sốt rét tại 79 quốc gia có thu nhập thấp và trung bình. Kết quả, việc này sẽ góp phần gây ra thêm 69 triệu ca nhiễm M. tuberculosis và 2 triệu ca tử vong vào năm 2040.

Mỹ chi khoảng 600 triệu USD mỗi năm cho các dịch vụ kế hoạch hóa gia đình, và việc cắt giảm các chương trình này chỉ riêng trong năm 2025 có thể dẫn đến 17 triệu ca mang thai ngoài ý muốn, 5 triệu ca phá thai không an toàn và 34.000 ca tử vong ở bà mẹ. Việc ngừng mua sắm các biện pháp tránh thai của USAID trong 5 năm tới có thể dẫn đến 55 triệu ca mang thai ngoài ý muốn.

Việc cắt giảm các dịch vụ cho người mang thai và trẻ em tại 25 quốc gia, bao gồm hỗ trợ chăm sóc trẻ sơ sinh, chẩn đoán bệnh ở trẻ nhỏ, đỡ đẻ và chăm sóc sản khoa khẩn cấp, có thể dẫn đến thêm 8 triệu ca tử vong ở trẻ em vào năm 2040 - tương đương với mức tử vong ở trẻ em hồi năm 2010. Ít nhất nửa triệu người mang thai có thể tử vong do thiếu khả năng tiếp cận các dịch vụ chăm sóc sức khỏe, và hai triệu trẻ sơ sinh có thể bị chết lưu.

Theo Katherine Horton, nhà dịch tễ học tại Trường Vệ sinh và Y học Nhiệt đới London, người góp phần xây dựng mô hình về bệnh lao trong nghiên cứu này, nghiên cứu nhấn mạnh vai trò quá lớn của Mỹ trong y tế toàn cầu và sự cần thiết phải đa dạng hóa các nguồn tài trợ. Nó "cho thấy mối nguy của việc chúng ta đã trở nên quá phụ thuộc vào một nhà tài trợ duy nhất".

Các quốc gia tài trợ lớn khác, như Thụy Sĩ và Vương quốc Anh, cũng đã công bố cắt giảm viện trợ nước ngoài. Một số chính phủ và nhà tài trợ tư nhân đã tăng cường đóng góp viện trợ, nhưng đều là những khoản tiền nhỏ hơn.